حفظ ظاهر شکل باغ
اگر ۸۰ درصد موفقیت باغ شما مربوط به مراقبت خوب شما باشد، ۲۰ درصد دیگر را می توان به آرایش خوب باغ نسبت داد. در این جا به ۴ مورد از چگونگی مرتب نگهداشتن حفظ ظاهر باغ می پردازیم :
وجین : حقیقت مسلم این است که هرجا که باغ وجود دارد، علف های هرز نیز هستند (علف هرز باغ به هر گیاهی گفته می شود که هم ناخواسته و هم غیر قابل انتظار باشد) آماده ساختن خوب خاک در زمان کاشت (به صفحات قبل رجوع کنید) به شما این امکان را می دهد که اولین علف های هرزی را که روئیده اند را کنده و وجین نمائید. هم چنین مالچ (به صفحه ۳۱ مراجعه شود) مانع رویش دانه های علف های هرز در خاک می شود و کندن علف های هرز روئیده شده را آسان تر می سازد.
هنگامی که خاک مرطوب است علفهای هرز را بکنید اما زمانیکه خاک خیلی گل آلود و خیس است این کار را انجام ندهید. خاکی که برای کندن علف های هرز در شرایط خوبی قرار دارد (به صفحات قبل مراجعه شود) دقیقاً برای وجین کردن مناسب است. مطمئن شوید که علفهای هرز را کاملاً از ریشه بیرون آورده اید و تنها قسمت فوقانی برگی شکل آن را نکنده اید. بسیاری از علفهای هرز مجدداً از ریشه های خود میرویند و سبز می شوند مگر این که شما ریشه ها را کاملاً از خاک خارج کرده باشید.
جوانه گیری (پنسمان)( Pincement یعنی ار بن بردن جوانه انتهانی جهت رشد جوانه های جانبی . برای ینکار با ناخن جوانه انتهانی را قطع می کنند و یا جوانه را بین انگشت شست و سبابه فشار می دهند تا سلولهای آن له شده و رشد بکند) : اگر برخی از گیاهان یک ساله و چند ساله را به حال خود باقی گذاریم، تمایل دارند به صورت هرز و انبوه برویند به طوری که قسمت فوقانی آنها رشد زیادی کرده و سنگین و آویزان می شوند یا دارای تنه های بلندی می شوند. شما می توانید با پنسمان (جوانه گیری ) انواع بسیاری از این گیاهان، مانع رشد نامنظم آنها شوید. در گیاهانی که بجای ایجاد شاخه های متعدد، ساقه آنها دراز می شود، عمل جوانه گیری باعث تحریک جوانه های رویشی شاخه ها شده و آنها را وادار می سازد تا در طول ساقه، شاخه ها رشد کرده و بلند شوند، نتیجه این کار به وجود آمدن گیاهی پر شاخ و برگ و انبوه است. گل داوودی ، مارگریت، شمعدانی واطلسی از جمله گیاهان معروفی هستند که بدین روش پر پشت تر می شوند.
قیم گذاری (بستن گیاه به قیم) : هدف از قراردادن قیم در کنار گیاه واضح و مشخص است؛ برای نگه داشتن گیاهان، خصوصاً گیاهان گلدار بلند از قیم استفاده می شود تا از افتادن آنها جلوگیری شود. بعضی از گیاهان نظیر زبان در قفا، تقریباً همیشه احتیاج به قیم دارند. زیرا از زمانی که گل می دهند سر ساقه های آنها بسیار سنگین شده و نمی توانند راست بایستند. بعضی گیاهان گاهی اوقات نیاز به کمک قیم دارند مثلاً اگر به آنها ازت یا آب بسیار زیادی داده شود، باعث می شود که ساقه های آنها دراز و نازک شود. هم چنین گیاهان دیگری نیز وجود دارند که ذاتاً و به طور طبیعی، به صورت نامنظم رشد می کنند و زمانی که گل می دهند تمایل دارند از قسمت وسط به سمت اطراف (زمین) خم شوند. می توان این گیاهان را با بستن به قیم یا با به کار بردن حلقه های سیمی به شکل دلخواه پرورش داد.
به یاد داشته باشید که بهترین و مناسب ترین قیم آن است که نه تنها گیاهان را راست نگه دارد بلکه مزاحمتی نیز برای گیاه ایجاد نکند و بر زیبایی آن بیفزاید. اگر با یک قیم زشت و نامناسب، گیاه را نگه داشته باشید، توجه بینندگان به آن جلب می شود و مسلماً متوجه گلهای زیبای روی آن نمی شوند.
کندن گل های پژمرده : هدف طبیعت از گل، تولید دانه جهت بقاء نسل گیاه و تداوم آن است. در بیشتر گیاهان، زمانی که اولین گل ها، شروع به تولید دانه می کنند، انرژی گیاه صرف تشکیل دانه می گردد. جدا کردن گل های پژمرده نه تنها می تواند باعث تولید گل های بیشتر و تمیز نگه داشتن باغ شود بلکه می تواند سبب تداوم روند گلدهی گیاه شود.
با این وجود، همه گیاهان یک ساله و چندساله در برابر کندن گل های پژمرده شان واکنش خوبی نشان نمی دهند و تا مدت زمان زیادی گل نمی دهند. بعنوان مثال در زنبق های ریش دار و گل های صدتومانی، فقط به این دلیل که شما گل های قدیمی آنها را چیده اید، برروی ساقه های آنها، گل های بعدی نمی روید. اما به عنوان مثال در دو گل همیشه بهار و شقایق، اگر شما گل های پژمرده آنها را بکنید تا مدت زمان طولانی به شما گل خواهند داد. در حقیقت بهتر است که گل های پژمرده یا همه گل آذین های گیاهان چندساله را حذف کنیم چرا که آنها نوعاً سبب ایجاد دانه های زیادی پس از پژمرده شدن گل می شوند. حذف گل های پژمرده، باعث می شود که گیاه انرژی خود را به جای این که صرف تولید دانه کند، صرف رشد و نمو و گل دادن خود نماید.
مراقبت های ویژه از گیاهان چندساله
تا این جا در مورد روش های مراقبت از گیاهان یک ساله و چند ساله که برای هر دو مشابه بود صحبت کردیم. اما روش های ویژه دیگری در مورد مراقبت از گیاهان چند ساله وجود دارد که باید آنها را رعایت کرد. زیرا این گیاهان سالیان سال به زندگی خود ادامه می دهند.
نظافت سالیانه : مدتی پس از پایان گلدهی، گیاهان چند ساله را باید هرس کرد. بعضی از این گیاهان در طول فصل رشد، سبز و زیبا باقی می مانند. بنابراین زمانی که گلدهی آنها تمام شد، شما دقیقاً باید گل های قدیمی آنها را بچینید. با این وجود بیشتر گیاهان چند ساله، نسبتاً یا کاملاً به خواب زمستانی می روند و تمام یا بخشی از برگ ها و ساقه های خود را در این دوره از دست می دهند. شما باید برای حفظ ظاهر و سلامت گیاه، ساقه های قدیمی و شاخه های پژمرده گیاه را جداسازید. برگ های پژمرده ای که در پای گیاه ریخته و جمع شده اند می توانند پناهگاه آفات شده (خصوصاً حلزون های صدف دار و بدون صدف) و ممکن است مولد بروز بیماری های قارچی در سال بعد شوند. اگر برگ های پژمرده در زیر برف و باران زمستان، در جای خود باقی بمانند و به همان حالت رها شوند، ممکن است بر روی هم انباشته شده و به صورت بستری پوسیده در آیند که می توانند سبب از بین رفتن گیاه شوند.
محافظت های زمستانی : باغبانانی که در نواحی سرد کشور هستند اغلب به این می اندیشند که برای حفاظت گیاهان شان در برابر سرما و برف زمستان، پوشش ضخیم و گرمی را بر روی آنها بکشند. اما بیشتر اوقات، باغبانان قبل از باریدن برف، گیاهان را با لایه ای از کاه و یونجه می پوشانند. با این وجود اصولاً برای بیشتر گیاهان چند ساله مناطقی از کشور که در طول زمستان در آن به طور متناوب دوره سرمای سخت و گرم شدن هوا صورت می گیرد، خطرناک می باشند.
در این مناطق، معمولا باغبانان بسیاری از گیاهان چند ساله خود مانندی حفاظت می کنند که این را با پوشش عایق مانندی حفاظت می کنند که این پوشش از برخی مواد آلی تشکیل شده که به صورت فشرده بهم نیستند. این کار نه تنها باعث گرم شدن گیاهان نمی شود بلکه باعث می شود که آنها خنک باقی بمانند اما آنقدر خنک نمی شوند که از بین بروند. گاه، شاخه های سبز، یونجه، یا علفهای خشک مرداب از جمله موادی هستند که معمولاً از قدیم الایام برای حفاظت گیاهان در زمستان، بکار برده می شدند. برای جلوگیری از سرمازدگی گیاهان چند ساله صبر کنید تا در اثر سرمای شدید خاک یخ بزند سپس سطح خاک را با دو لایه از یونجه با کاه نمک پاشی شده با شاخه های ضد ۱۵ سانتیمتر بپوشانید بطوری که لایه فوقانی هم ردیف با لایه تحتانی باشد زمان بر داشتن حفاظ و پوشش از روی گیاهان، کاملا به آب و هوای آن سال بستگی دارد. اگر می خواهید پوشش محافظ را قبل از شروع به رشد گیاهان چند سال از بردارید، این کار را زودتر از موعد انجام ندهید زیرا باکوچکترین سرما زدگی دیر هنگام، ممکن است تمام قسمت های تازه رشد کرده گیاه از بین بروند. برای محافظت گیاه از سرمای غیرمترقبه دیر هنگام، پوشش محافظ را در دو مرحله بردارید، هر بار نیمی از پوشش را بردارید. افراد با تجربه ای که در گلخانه های محلی کار می کنند می توانند. شما را راهنمایی کنند که چه زمان پوشش را بردارید.
کاشت گیاهان یکساله و چند ساله درون ظرف : بیشتر گیاهان یک ساله و برخی از گیاهان چند ساله در درون ظرف، گلدان ها و جعبه های کاشت بخوبی رشد می کنند. با چنین ظروفی می توانید گل های زیبا را به جاهایی بیاورید که نمی توانید در آن مکان، بطور معمول، گل پرورش دهید. مکان هایی نظیر حیاط، بالکن، ایوان، جلوی پنجره و حتی جاهایی از سطح زمین که مملو از ریشه درختان و درختچه ها می باشد و امکان کاشت وجود ندارد، از این ظروف برای پرورش گل استفاده می کنند.
برای موفقیت واقعی در مورد کاشت گیاهان در گلدان ها، شما باید خاک آنها را با دقت بیشتر آماده سازید بعنوان مثال نباید خاک معمولی داخل گلدان زمانی که خیس می شود به صورت توده فشرده در آید و یا هنگامی که خشک می شود مانند آجر سفت شود. برای این که ریشه این گیاهان در خاک به خوبی رشد نماید شما به یک خاک نفوذپذیر نیاز دارید.
اگر در داخل چند گلدان کوچک می خواهید اقدام به کاشت گیاه کنید، احتمالا ممکن است بخواهید که برای این گلدان ها مخلوط خاک بسته بندی شده و آماده بخرید و آنرا مسقیماً از کیسه خارج نموده و استفاده نمائید. اما اگر در داخل تعداد زیادی ظرف بزرگ می خواهید گیاه بکارید، یا اگر ترجیح می دهید که خودتان مخلوط خاک گلدان را بسازید، این کار را می توانید انجام دهید. برای مصارف خانگی، مخلوط اصلی که برای اکثر گیاهان مورد آزمایش قرار گرفته است، شامل ترکیب زیر می باشد: دو قسمت خاک خوب باغچه (که زیاد رس نداشته باشد)، یک قسمت پرلیت یا ماسه (ماسه رودخانه یا ماسه ساختمان سازی)، یک قسمت کود خزه یا برخی از مواد آلی دیگر ( بجز کود حیوانی) است.
به دلیل این که خاک ظروفی که در برابر نور خورشید و وزش باد قرار می گیرند، زودتر خشک می شوند، شما باید گیاهان کاشته در آنها را بسیار بیشتر از گیاهانی که در باغ کاشته اید آب بدهید. با انگشتانتان، رطوبت خاک گلدان را کنترل نمائید. زمانی که احساس کردید زیر خاک سطحی، خشک است آن را کاملاً آب دهید. آبیاری کامل بدین معنی است که آب به تمام خاک گلدان برسد، یعنی سطح خاک را کاملاً خیس کنید و بگذارید آب به داخل خاک رفته و از سوراخ زه کشی زیر گلدان خارج شود.
متاسفانه آبیاری کامل سبب می شود که مواد غذایی از داخل خاک گلدان به بیرون شسته شوند. بنابراین برای اینکه گیاهان رشد زیادی داشته باشند شما باید موادغذایی گیاهان خود را کامل کنید. برای این موضوع شما می توانید از کودهای خشک دانه ای، کودهایی که به آرامی موادغذایی را در خاک آزاد می کنند و کودهای مایع استفاده نمائید به مبحث کودها در صفحات ۳۳ تا ۳۸ رجوع کنید.
جوان سازی مجدد گیاه و تکثیر آن
گیاهان چند ساله از نظر مدت زمانی که می توانند در یک مکان بدون جوان سازی مجدد، رشد خوبی داشته باشند با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند. توضیحات مربوط به هر یک از گیاهان که در فصل دوم به صورت فهرست الفبائی لاتین آمده، اطلاعات لازم را که هر گیاه چند ساله تا چه مدت می تواند بدون جوان سازی مجدد، به رشد خود ادامه دهند در اختیار شما قرار می دهد، اما نشانه هایی در این گیاهان مشاهده می شوند که زمان جوان سازی را برای شما مشخص می کند. این نشانه ها عبارتند از:
گل های کوچک، ساقه های کوتاه، ضعف گیاه و کاهش شادابی، کاهش مقاومت گیاه، ایجاد کپه هایی از گیاهان که به طور انبوه و نامنظم رشد کرده اند، قسمت مرکزی گیاه بی شاخ و برگ است ولی در حاشیه های کناری آن، شاخ و برگ انبوهی روئیده است و بالاخره گیاهانی که گل های بسیار اندک دارند یا فاقد گل هستند.
اگر چه گیاهان چند سال های نظیر گل های صدتومانی وجود دارند که در یک مکان حتی بیشتر از طول عمر شما رشد می کنند اما بسیاری از آنها به منظور ادامه تولید گل های مرغوب، به جوان سازی مجدد نیاز دارند. شما اکثر گیاهان چند ساله را می توانید با برداشتن کبه ها و تقسیم آنها به گیاهان جداگانه یا گروه های کوچکتری از گیاهان، آنها را مجدداً جوان کنید. با این وجود شما می توانید در مورد برخی از گیاهان چند ساله که طول عمر کوتاه دارند، تنها با قلمه ساقه یا قلمه ریشه و یا کاشت بذور آنها، گیاهانی جدید بدست آورید.
بهترین زمان برای بیرون آوردن گیاهان چند ساله از خاک و تقسیم آنها، در طول فصل خواب آنهاست یعنی زمانی که آسیب رساندن به ریشه ها چندان به گیاه ضرر نمی رساند. معمولا بهتر است که گیاهان چند ساله ای را که گلدهی بهاره، دارند در تابستان یا پائیز تقسیم کرد و گیاهان چندساله ای را که گلدهی تابستانه یا پائیزه دارند را در اوائل بهار درست قبل یا به محض این که رشد سالیانه خود را آغاز کردند، تقسیم نمود در صفحات بعد اطلاعات خاصی در مورد هر یک از گیاهان داده شده است.
این عمل شما نه تنها باعث جوان سازی مجدد گیاهان می شود بلکه باعث افزایش تعداد گیاهان می شود که می توانید از آنها در باغ خود استفاده نمائید و یا به دوستان خود بدهید
اگر شما نمی توانید بلافاصله این گیاهان تقسیم شده را در زمین اصلی بکارید، آنها را در ظروف جداگانه قرار دهید یا آنها را بطور مایل در خاک قرار دهید. برای این کار، مکانی سایه دار را انتخاب نموده و ریشه گیاهان را با خاک، خاک اره، پوست درخت یا هر ماده ای که بتواند رطوبت را حفظ کند (اما مقدار رطوبت نباید بیش از حد باشد) بپوشانید. این کار ریشه ها را آبدار و تازه و سالم نگه می دارد تا زمانی که بخواهید آنها را در باغ بکارید.
در این جا باید خاطر نشان کنیم که رشد و انبوه شدن زیاد گیاهان چند ساله، تنها عامل ضعیف کننده آنها نیست بلکه گاهی اوقات خود خاک نیز به تقویت و جوان سازی مجدد نیاز دارد. اگر قصد دارید که یک گیاه چند ساله را در همان مکانی که قبلاً در آن رشد کرده است مجدداً بکارید، با زیرورو کردن خاک و ریختن ترکیبات آلی و کود در آن، دوباره به خاک و بالاخره به گیاه زندگی مجدد ببخشید.
