تاریخچه باغبانی درختان میوه
باغبانی رشته ای از علم کشاورزی است که با زندگی رویشی و زایشی و یا به عبارت دیگر با مسائل کاشت و داشت و برداشت تعداد معینی از ژستنی ها که در باغ ها و پارکها و در جنگل ها نگه داری می شوند سر و کار دارند.
گسترش روز افزون علم باغبانی در جهان و کاربرد تکنیک های مدرن امروزه و تحقیقات بی شماری که در سراسر دنیا در این رشته انجام می گیرد سبب تولید بیش از حد رستنی های باغی گردیده است، به طوری که امروزه نه فقط گیاهانی که در باغ ها و پارکها و جنگل ها مورد کاشیت قرار می گیرند مورد مطالعه در علم باغبانی هستند بلکه شاید قسمت زیادی از رستنی های باغی که در مزارع سرپوشیده و یا در گلخانه های مدرن در تمام سال تولید می گردند نیز در علم باغبانی مطالعه و پژوهش قرار می گیرند، از آن جایی که درختان میوه هر کدام تابع آب و هوا و شرایط رشدی مختلفی می باشند.
لذا میوه جات مربوطه نیز به دستجات مختلفی که عبارتند از میوه های سردسیری مانند سیب، گلابی، گیلاس و غیره و میوه های نیمه گرمسیری مانند پسته، مو و میوه های گرمسیری مانند خرما و موز و غیره تقسیم می گردند. بدون شک رشته باغبانی در ایران دارای قدمت تاریخی چندین هزار ساله می باشد، بر طبق شواهد موجود در زمانی که قوم آریا به فلات پارس آمدند در این سرزمین که نقاط مختلف آن از لحاظ شرایط اقلیمی و طبیعی کاملا متفاوت بود با انواع متنوعی از گیاهان فصلی و چندین ساله و همین طور انواع و اقسام درختان میوه و درختان جنگلی مواجه گردیدند، به همین سبب پس از ورود آریایی ها به بعد و در نتیجه هنر ذاتی و کارآیی مردم این مرز و بوم و منابع عظیم و غنی آن کشاورزی و همین طور باغبانی پس از مدتی به حد اعلای خود رسید.
بر طبق نوشته ها، آثار عتیقه و فسیل های به دست آمده می توان به جرات گفت که استفاده از تکنیک و فنون کشاورزی و باغداری و به طور کلی شناخت اولیه از لحاظ مسایل کاشت و داشت و برداشت نباتات کشاورزی و باشی و همین طور هنر طراحی باغ و نگهداری از آن برای اولین بار از ایران سرچشمه گرفته است.
پادشاهان ماد کاخ های خود را اکثر” در باغات و جنگل ها بنا می نمودند و علاقه بسیار زیادی به درخت کاری و ایجاد باغات و فضای سبز داشتند. گویا منوچهر شاه پیشداد اولین کسی بوده که تخم گلها و میوه ها را از جنگل و کوهستانها به شهر آورده و در باغات خود به کشت آنان اقدام نموده است. همین طور جمشید جم نیز علاقه وافری به گیاهان باغی و مخصوصا انگور داشته است و برای اولین بار به صورت اتفاقی در دربار او از تخمیر انگور شراب تهیه شده است که آن را شاه داروس نامیدند.
جمشید جم برای بزم ها و جشن های مفصل شاهانه خود دستور داد که برای تهیه شراب به اندازه کافی تاکستان های بسیار زیادی در نواحی مختلف احداث نمایند. بعدها توسط حکما و متخصصین و کارشناسان کارآموزده کتابهایی در زمینه رشته های کشاورزی و باغبانی برای بالا بردن سطح اطلاعات و معلومات روستاییان در پرورش و تولید میوه و سایر گیاهان باغی و کشاورزی تدوین گردید و در دسترس کشاورزان قرار داده شد. بنابر گفته های فوق معلوم می گردد که ایرانیان از زمان های بسیار پیشین اکثرا در امر باغبانی تبحر داشته و در شناخت کشاورزی و پرورش و همین طور در احداث و طراحی باغات قدمهای موثر و مفید برداشته اند، چنان که امروزه نیز می توان حتی باغاتی را که در حدود ۳۰۰ سال پیش احداث گردیده اند به خوبی مشاهده نمود.
خوشبختانه همان طوری که تاریخ معاصر ایران گواه است اراضی بسیار وسیعی برای کشت و پرورش انواع درختان میوه سبزیجات اختصاص یافته و روز به روز بر میزان تولید و سطح زیر کشت آن افزوده می گردد. در زمینه گل کاری نیز اقدامات موثری انجام گردیده و گلخانه های سرپوشیده عظیمی در نقاط مختلف ایران به منظور تولید انواع و اقسام گل های زینتی تهیه و ساخته شده است. هم اکنون محققان و متخصصین زیادی در زمینه بهبود وضع باغداری در ایران فعالیت می کنند و سعی می نمایند که بتوانند در راه حل مشکلات باغبانی و از بین بردن عوامل محدود کننده کمکهای مؤثری را عرضه نمایند.
اما دلایل کمی، راندمان عملکرد در ایران عبارت از کمبود آب و سیستمهای غلط آبیاری و استفاده از ارقام محلی کم بازده در برخی از ارقام و کاشت در اقلیمهای نامناسب و سیستمهای سنتی احداث باغ و مدیریت باغات و عدم توجه به مسئله کوددهی و حاصل خیزی خاک و عدم مبارزه صحیح با آفات و بیماریها و کمبود ماشین آلات کشاورزی و ضعف در مکانیزاسیون می باشد.
نقش و اهمیت درختان میوه در زندگی انسان
تغذیه صحیح افراد یک جامعه از زمان بارداری مادر و حتی قبل از آن شروع گردیده و پس از سپری شدن دوران شیرخوارگی تا سنین بلوغ و بالاخره تا دوران پیری ادامه پیدا می کند. به طور کلی هر فردی که از همان اوان کودکی با یک روش تغذیه صحیح پرورش یابد مسلما از لحاظ روانی و جسمی سلامت و در مقابل أمراض و بیماریها مقاومت کافی خواهد داشت. محققان و پزشکان و متخصصین علوم تغذیه پس از سالها تحقیق به این نتیجه رسیده اند که مخصوصا وجود ویتامین های مختلف و همین طور مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، آهن و ید در تغذیه برای رشد و نمو و سلامتی انسان بسیار مهم و ضروری می باشد.
کمبود ویتامین ها در بدن اغلب سبب بروز بیماریهای مختلفی می گردد. ستنیهای باغی مخصوصا میوه ها و سبزی های غنی از ویتامین های مختلف و مواد معدنی بوده و از لحاظ ارزش غذایی می توان آنها را یکی از مهمترین منابع غذایی برای انسان به شمار آورد. وجود ویتامین ها در بدن، هضم و جذب مواد غذائی را تسهیل می نماید. همین طور میوه ها و سبزیهائی که دارای مقدار زیادی سلولز غیر قابل جذب می باشند، نیز در تسریع حرکت و دفع باقیمانده مواد غذایی درون روده ها دخالت مستقیم دارند. علاوه بر خواص نامبرده میوه ها و سبزی ها در تولید کالری لازم جهت متابولیسم و ترمیم نسوج و حفظ و تعادل و تنظیم و نشاط اعضای داخلی بدن نیز بسیار موثر می باشد.
میزان ویتامین ها و مواد معدنی و تولید کالری در میوه ها و سبزی های مختلف کاملا متفاوت بوده و حتی امکان دارد که در یک نوع و یک واریته معین در سالهای گوناگون میزان ویتامین ها و مواد معدنی بر اثر خلاف شرایط رشدی سالیانه متغیر باشد.
نقش اقتصادی درختان میوه
یکی از ارکان مهم اقتصادی کشاورزی در ممالک مختلف جهان کسب درآمد از فروش تولیدات و محصولات وستنیهای باغی می باشد. بر طبق آمار سازمان فائو در حدود ۱۲٪ میزان کل تولیدات کشاورزی را در جهان فقط ستنی های باغی به خود تخصیص می دهند. مثلا اهمیت تولید این گونه ژستنی ها در کشورهای مختلف به واسطه داشتن شرایط اقلیمی متفاوت برای رشد و نمو گیاهان کاملا متغیر بوده ولی از آنجایی که این دسته از رستنی ها برای تمام انسان ها در جهان از نظر ارزش غذایی جزو مواد کاملا لازم و ضروری بشمار می روند و علاوه بر آن در صنعت به سازی و زیباسازی نیز نقش مهمی را بر عهده دارند لذا در کشورهایی نیز که امکان تولید این گونه از گیاهان موجود نیست یا صرف هزینه های سرسام آور و قیمت های گرانی این گیاهان را از کشورهای خارجی دیگر رد می نمایند.
خوشبختانه در کشور ما به واسطه شرایط اقلیمی متفاوت و مناسب برای گونه های مختلف رستنی های باغی مکان کاشت آنان از هر جهت فراهم بوده و از قدیم الایام نیز یکی از مراکز مهم تولید این دسته از گیاهان به شمار می رود و بنابر عقیده عده زیادی از دانشمندان و متخصصان معلوم باغبانی تعدادی از گونه های مختلف میوه به خصوص انگور و سیب و هلو به طور کلی از این سرزمین سرچشمه گرفته اند.
با پیشرفت های سریعی که امروزه برای مدرنیزه کردن کشاورزی در تمام سطوح مملکت حاصل شده است سطح کشت و میزان راندمان اکثر گیاهان باغی در ایران روز به روز رو به افزونی گذارده و از این راه درآمد کشاورزان و باغبانان با جهت بهبود زندگی خود همین طور اثر فعالیت های آنها بر روی اقتصاد مملکت بی اندازه مثمر ثمر واقع شده است.
