میوه های دانه ریز به آن عده از میوه هایی اطلاق می شود که دارای بذر کوچکی هستند و اغلب تعداد کم و بیش زیادی از آنها با هم تشکیل یک میوه نسبتا بزرگ را می دهند. مثل توت فرنگی، تمشک، توت درختی، شاه توت و غیره. این میوه ها را – برخلاف سیب و گلابی – به مدت زیاد نمی شود انبار کرد.
بعضی از آنها مثل: توت، زرشک، انجیر و انگور را می توان در آفتاب یا در کارخانه خشک نموده، مدت زیادی نگهداری کرد. در ایران هنوز هم رسم بر این است که آنها را به طریقی غیر بهداشتی در آفتاب خشک می کنند. در کشورهایی مثل: ترکیه و یونان، انجیر و کشمش را به طرز بهداشتی خشک و بسته بندی کرده، به تمام کشورهای اروپای غربی صادر می کنند و پول قابل توجه ای از این راه وارد کشورشان می شود. بسته بندیها معمولا به طریقی است که علاوه بر مزه خوب، قشنگ تر و مطبوع تر نیز به نظر برسد. چون همان طور که می دانیم همیشه چشمها هستند که فرمان خرید را صادر می کنند.
توت را علاوه بر مصرف خام آن – تنها در ایران خشک میکنند و می فروشند و به عنوان آجیل شیرین مصرف دارد. به دلیل گرانی قیمت قند و شکر با چای هم مورد استفاده قرار می گیرد. از اینها هم گذشته بعضیها اصلا دوست ندارند چایشان را با قند بخورند و از توت یا کشمش استفاده می کنند. درخت توت در چین و ایران نقش بسیار مهمی در تولید ابریشم دارد.
توت فرنگی به صورت خام یا همراه با شیرینی یا بصورت مربا و مارمالا مصارف فراوان دارد. مزه خوب و دلپسندش مورد علاقه همه است. در جنگلها و کوهستانهای شمال ایران بعضی از انواع آن به صورت وحشی دیده می شود. ولی اصل توت فرنگی های مورد مصرف بازارها از آمریکاست. در ایران آنها را در باغهای نسبتا کوچک می کارند. در بعضی از کشورهای وسیع جهان که در آنها انواع و اقسام آب و هوا وجود دارد، تولید آن در تمام سال صورت می گیرد.
در ایران با وجودی که همه نوع هوا با گرمای بسیار متفاوت دیده می شود اما توت فرنگی تنها در اواخر بهار تا اواسط تابستان به بازار عرضه می شود. این درحالی است که در زمستان بعضی از سالها (مثل سال ۱۳۶۷)، تفاوت بین سردترین نقطه کشور (اردبیل ۳۴-) و گرمترین نقطه آن (جزیره سیری ۲۷+) به ۶۱ درجه می رسد. با این وجود هنوز از این موهبت الهی کمتر استفاده شده است. از ۲ الی ۳ سال پیش در اواخر زمستان تا اوایل بهار مقداری توت فرنگی محصول جنوب در بازار به چشم می خورد به طوری که تهرانیها و مردم شهرهای بزرگ ایران، امروزه می توانند عید نوروز را با توت فرنگی بگذرانند تنها نکته نامساعد، گرانی بهای آن در این فصل است زرشک به عنوان چاشنی پلو، مصرف نسبتا زیادی در ایران دارد. از آن مربای زرشک و آب زرشک هم درست می کنند.
تمشک وجود اینکه در شمال فراوان است و میوه آن در فصل خود زیاد مصرف دارد، اما هنوز مزرعه یا باغی ندارد. به زبان دیگر، تاکنون بین میوه ها به تمشک شناسنامه ای داده نشده است. تمام تمشکهای مورد مصرف، از انواع وحشی بوده و از جنگلها جمع آوری می شوند.
بزرگترین خوبیهای میوه های دانه ریز به قرار زیرند:
۱- میوه های دانه ریز خیلی سریع به محصول می نشینند. به طوری که بسیاری از آنها، تنها یکسال پس از کاشت میوه می دهند. مثل: توت فرنگی با تمشک. حال آنکه میوه های دانه دار و یا هسته دار اغلب بیش از ۴ الی ۵ سال و بعضی از اوقات حتى ۸ سال وقت نیاز دارند تا میوه دهی را شروع کنند.
۲- تعدادی از میوه های دانه ریز در فاصله اول تا آخر بهار محصولشان به بازار می آیند حال آنکه سایر میوه ها اواخر تابستان تا اواسط پاییز می رسند. به عبارت دیگر هنگامی که میوه های دانه ریز می رسند، از سایر میوه ها مثل سیب و گلابی در بازار خبری نیست. اگر هم باشد، تنها در سردخانه ها است.
۳- درختان و بوته های میوه های دانه ریز اغلب در مقابل سرما و یخبندان بیشتر مقاومند تا درختان میوه های دیگر مثل: سیب و گلابی و گیلاس و غیره. گلها و میوه هایشان نیز در مقابل سرما مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند.
۴- موضوع یکسال در میانی در میوه های دانه ریز وجود ندارد و همه ساله میوه تازه آن هم به مقدار کافی می دهند.
۵- مقاومتشان در مقابل آفات و بیماریها خیلی بیشتر از میوه های هسته دار و دانه دار است و مانند سایر درختان میوه سمپاشهای متعدد سالیانه لازم ندارند که این خود، کلی از هزینه باغداری می کاهد. تنها به ندرت و به صورت استثنایی سمپاشی می شوند.
۶- کاشت درختان میوه دانه ریز ساده تر بوده و نگهداریشان آسانتر است.
۷- در هر زمین کوچک یا حتی در هر گوشه ای از زمین می توان باغی با درختان میوه دانه ریز ترتیب داد و محصول کافی برداشت نمود. بنابراین، هر زمیندار کوچک هم می تواند باغی با درختان میوه دانه ریز ترتیب دهد.
۸- درختان میوه های دانه ریز را می توان تقریبا در هر ارتفاع از سطح دریا (تا ۱۸۰۰ متر) کاشت. در صورتی که کاشت سایر درختان میوه در چنین ارتفاعاتی میسر نیست.
۹ – اغلب میوه های دانه ریز حتی در شرایط نامساعد خاک (زمینهای سنگلاخی) هم محصول می دهند. ولی البته بیشترین و خوشمزه ترین میوه ها را همیشه در خاکهای خوب با هوموس فراوان می دهند. میوه های دانه ریز به هوموس زیاد نیاز دارند و به طور کلی بین درختان میوه، بزرگترین مصرف کننده هوموس هستند.
۱۰- میوه های دانه ریز کمتر نیاز به گرده افشانی به وسیله حشرات و باد دارند زیرا گرده های هر گل آنها، مادگی خودش را بارور می کند. در نتیجه، بدی هوا و بارانهای طولانی در زمان باز شدن گلها نمی توانند مانع گرده افشانی و باروری گلها و در نهایت تشکیل میوه ها شوند. به همین دلیل مستقل از شرایط اتفاقی نامساعد آب و هوا بوده و مقدار محصولش تقریبا همیشه در سطح بالاست.
بین همه میوه ها، میوه های دانه ریز با بیشترین اطمینان و در کوتاهترین مدت، سرمایه گذاریی را که برای کاشت و داشت آنها انجام گرفته به باغبان بر می گردانند. چون پس از کاشت به سرعت دوران میوه دهی را آغاز می کنند و بعلاوه همه ساله محصول زیادی هم می دهند.
کسی که زمینی برای کاشت میوه مثل سیب یا گلابی به منظور ایجاد سریع در آمد تهیه می کند، بهتر است در قسمتی از آن میوه های دانه ریز بکارد تا در سالهای نخست که سیب و گلابی هنوز به بار نشسته اند بتواند از میوه های دانه ریز برداشت کرده و کسب در آمد و امرار معاش نماید.
بیشتر در توت فرنگی
