گیاهان زینتی به گیاهانی اطلاق می شوند،که از نظر شکل ،رنگ و بو مورد نظر بوده و به همین مناسبت انسان به پرورش آن ها اقدام می نماید و آن ها را به گیاهان درختی ،درختچه ای و بوته ای تقسیم می کنند.گیاهان بوته ای شمال گیاهان یکساله ،دوساله و چند ساله می باشند .
گیاهان یک ساله و چند ساله می توانند بسیار سریعتر از گیاهان دیگر ،رشد کرده،ظاهر باغ شما را زیبا و رنگارنگ سازند .شما می توانید با انتخاب گیاهان یکساله و چند ساله ای که به طور متوالی و برای مدت طولانی گل می دهند ،تقریباًدر طول گلدهی ،باغ رنگارنگی داشته باشید .
گیاهان یکساله :گیاهانی هستند که در طول دوره زندگی آن ها یکسال است و سپس از بین می روند .در طبیعت ،دوره ای زندگی آن ها از آغاز فصل رشد (معمولاً از اواخر زمستان تا اوایل بهار )که بذر جوانه می زند،شروع می شود .گیاهی که از دانه به وجود می آید،به سرعت رشد می کند تا گل بدهد .اگر گل ها بر روی گیاهان باقی بمانند ،بذر تولید خواهند کرد.بذرها بر روی گیاه رشد کرده و بالغ می شوند .چنانچه توسط باد،پرندگان یا حیوانات پراکنده شوند و در شرایط مساعد قرار گیرند ،چرخه زندگی خود را در فصل رشد آینده آغاز و ادامه خواهند داد.
بیشتر ما با گیاهان یکساله آشنا هستیم ،اگر چه هیچ گاه به فکر دسته بندی آن ها نبوده ایم.گل های آهار،اطلسی،همیشه بهار و همچنین بسیاری از سبزهای معروف نظیر ،لوبیا ،کاهو و حتی بسیاری از علف های هرز نظیر علف هایی که به صورت مزاحم دایماًدر باغ رشد می کنندو آفت باغ محسوب می شوند ،جزءگیاهان یکساله بشمار می روند .
اصلاح کنندگان گیاهان پیوسته تلاش می کنند تا گیاهان یکساله بهتری را برای باغداران تهیه نمایند .هرچه پرورش و رشد گیاه بهتر باشد،قدرت مقاومت آن در برابر بیماری افزایش می یابد و طیف وسیعی از رنگ ها و طرح ها را به وجود می آورد و نهال های حاصل از بذر،بیشتر به یکدیگر شبیه می شوند و در برابر شرایط جوی مقاومت آن ها افزایش می یابد و همچنین گیاهان کوتاهتر ،انبوه تر و متراکم تر می شوند که در میان اهداف دیگر ،این هدف از جمله مهمترین آن ها به شمار می روند .(هرساله کاتالوگ ها،فهرستی از اسامی دانه ها و بذرهای اصلاح شده و آخرین میوه های تولید شده ارائه می دهند ).
به دلیل این کار اصلاح کنندگان گیاه ،تولید گیاهان متحدالشکل به مقدار زیاد است،به توضیح اصطلاحاتی می پردازیم که برای چنین گروه های مشابهی از گیاهان استفاده می شود.
رقم ((Cultivar) که به صورت CV. یا نمایش داده می شود ،واریته ای است که در بوجود آوردن آن انسان دخالت دارد و امروزه به جای کلیه واحدهای رده بندی گیاهان مزروع نظیر اسپرت (Sport) ،استاک(Stock) استرین (Strain)به کار برده می شود.)(هماند نژاد تامبلینا در گل آهار )بدین معنی است که این گیاهان دارای خصوصیات رشدی مشابه اما در برخی از ویژگی های خاص دیگر مانند رنگ ،با یکدیگر تفاوت دارند. گروه هم دارای همین مفهوم است.
گیاهان هیبریدی F₁ در اثر مراحل(Processes) کنترل شده دقیقی به وجود می آیند .بدین طریق که دو نژاد خالص (Inbred strain) که بطور مادر زادی دارای ویژگی های وراثتی کاملاًمطلوب هستند با هم تلاقی داده می شوند (معمولاً از طریق گرده افشانی دستی )و بذرهایی که بدین طریق بوجود می آیند ،گیاهانی هیبریدی F₁ می باشند .این گیاهان هیبریدی همانند هر یک از والدین خود،ویپگی های مطلوبی نظیر قدرت و قد یکسانی خواهند داشت اما برخلاف هیبرید F₁،گیاهان هیبریدF₂ویژگی های یکسانی ندارند .
گیاهان تتراپلوئیدی(که معمولاً به اختصار تترا نامیده می شوند )دو برابر گیاهان دیپلوئید ،کروموزوم دارند.در نتیجه گیاهان تتراپلوئید دارای گل هایی بزرگ با گلبرگ ها و ساقه های محکم تر و برگ های بزرگتری هستند.
گیاهان چند ساله:یکی از تفاوت هایی که گیاهان چند ساله با گیاهان یک ساله دارند ،داشتن عمر طوانی آن هاست .هرکجا که شرایط اقلیمی و وضیعت باغ مناسب باشد ،یک گیاه چند ساله ،حداقل برای ۳ سال در آنجا زندگی خواهد کرد و هر سال گل می دهد. از طرف دیگر ،آنچه که باعث شناسایی گیاهان چند ساله از درختچه ها می شود ،این است که گیاهن چند ساله فاقد اندام های چوبی (درختچه ها )هستند .شاید شما به کلمه گیاهان چند ساله علفی برخورد کرده باشید .گیاهان علفی یعنی گیاهانی که مانند علف بوده یا سادتر این که چوبی نیستند .به بیان دقیق تر ،آنها گیاهان چند ساله ای هستند که در پایان هر فصل رشد،تا پائین خشک شده و از بین می روند. سپس در آغاز فصل رشد سال بعد ،ساقه ها و برگ های جدیدی به وجود می آورند .گل صدتومانی و سوسن های پلانتین نونه های بارزی از گیاهان چندساله هستند که در پایان هر فصل رشد تا پائین خشک شده و از بین می روند.
در مورد گیاهان چند ساله دیگری نظیر داوودی(Chrysanthemum) و سرخ بر در زمستان مقداری از شاخه و برگ آن ها باقی می ماند و آماده هستند که پس از پایان فصل سرما رشد کرده و ساقه های گلدار تولید کنند و بلاخره گیاهان چند ساله همیشه سبز نیز وجود دارند. مانند زنبق رشتی و سوسن رود نیل که در سرتاسر فصل زمستان مقاوم بوده و بدون تغییر باقی می مانند.این موضوع باعث می شود که به مقاومت گیاهان بندیشیم ،بدیهی است آن دسته از گیاهانی که تمام اندام هایشان را به جز آن قسمتی که در زیرزمین است ،از دست می دهند. ریشه هایشان به همراه جوانه های پائینی ساقه در زیر خاک باقی می مانند،آن ها در بهترین موقعیت قرار دارند،ت در برابر زمستان سرد و کشنده در امان باقی بمانند .اگر به گیاهانی که در حالت خواب قرار دارند و تعدادی از شاخ و برگ هایشان در بالای خاک خشک شده است (خصوصاً آن هایی که با برف پوشیده شده اند )،کود مالچ داده شود ،ممکن است در برابر سرمای زمستان مقاومت کرده و زنده باقی بمانند .اما اصطلاح گیاهان چند ساله همیشه سبز را می توان به آن هایی اتلاق کرد که وقتی در معرض سرما قرار گیرند،در دمای پائین بسیار آسیب پذیر بوده و از بین می روند.
مقاوم بودن گیاهان باعث می شود که ما تعریفی را که از گیاهن چند ساله داشتیم تغییر داده و گیاهی را چندساله بنامیم ،که در صورت وجود شرایط اقلیمی و مناسب ،حداقل ۳ سال در باغ عمر کند.
گیاهان دوساله :حد واسط گیاهان یک ساله و چند ساله ،گروه اندکی از گیاهان دوساله وجود دارند که گلدهی و رشد آن ها همانند گیاهان یکساله به آهستگی صورت می گیرد .معمولاً در بهار دانه آن ها جوانه زده و در طی فصل رویشی اولین سال رشد می کنند و در طول دومین بهار تا تابستان ،دانه و گل می دهند و در پایان فصل رشد از بین رفته و می میرند .گل انگشتانه و گل استکانی کانتربوری به نام مدیوم در گیاه دوساله ای هستند که از دیر باز مورد علاقه افراد بوده اند.اصلاح کنندگان روی معروفترین گونه های این گیاهان کار کرده اند که نه تنها باعث بهتر شدن شکل و ظاهر آن ها شده اند بلکه رشد گونه هایی از آن ها را به قدری تسریع کرده اند که همانند گیاهان یکساله در مدت یک سال سیکل زندگی خود را کامل می نمایند.
گیاهان یک ساله و چندساله در گذشته و حال:
گیاهان یک ساله و چندساله از قدیم ،نقش ویپه و جداگانه ای در باغ داشته اند. این میراثی است که از باغ های بزرگ زمان ویکتوریا و ادوارد برای ما به یادگار مانده است.در آن روزگار ،گیاهان یک ساله منحصراً برای پوشاندن بستر باغ ها به کار برده می شدند. به طوری که آن ها را در یک سطح وسیع به صورت دسته های متحدالشکل می کاشتند و بدین طریق باغ را نگارنگ می ساختند و فرشینه ای از گل ها را به وجود می آورند .باغداران هزاران گیاه یکساله ای را در بهار گل می دادند ،برای نمایش آغاز فصل بهار پرورش می دادند .سپس آن ها را می کندند و دور می انداختند و هزاران گیاه یکساله دیگری که در طی تابستان گل می دادند را جانشین آنها می ساختند که تا اواسط یا اواخر فصل تابستان ،باغ ر رنگارنگ سازند . چنین نمایش هایی آن چنان تأثیر قوی داشت و آن چنان در آن ها به مقدار فراوان از گیاهان یک ساله استفاده می شد که امروزه باغداران زیادی را به این فکر انداخته که تنها با گیاهان یک ساله بستر باغ خود را پوشش دهند.
هم چنین اگر امروزه ما تجربیاتی در مورد حاشیه باغ هایی که با گیاهان چند ساله پوشیده شده اند داریم ،آن را از قدیم به دست آوردیم .پهنای اینم حاشیه ها معمولاً ۱۸۰ تا ۳۰۰ سانتیمتر بود که کناره های آن ها با چمنزار با سنگفرش تزیین می شد و تا جائی که باغبان می خواست در پشت آن پرچین یا دیوار بلندی یه وجود می آورد که من حیث المجموع منظره بدیعی را تشکیل می دادند .گیاهان چندساله ای که حاشیه باغ را تشکیل می دادند ،طور کاشته می شدند که از نظر رنگ ،شکل برگ ،ارتفاع و فصل گلدهی با یکدیگر تفاوت داشتند . هدف از این کار این بود که این گیاهان از بهار تا پاییز گل داشته باشند و حتی بعنوان مکمل به همراه گیاهانی که گل نمی دادند ،باغ را رنگین سازند .نقش ویژه ای که گیاهان یکساله در پوشاندن بستر باغ و گیاهان چند ساله در ایجاد حاشیه ها دارند هنوز از جمله دستورالعمل های سودمند در کاشت گیاهان به شمار می رود .شما می توانید نمونه های بیشماری از آنها را در برخی باغ های عمومی و اراضی که در معرض دید همگان قرار دارند،مشاهده نمائید .حتی در باغ های انبوه و خانه های امروزی ،کاشت بسترهای نمایشی و زیبا از گیاهان یکساله با حاشیه هایی زیبا از گیاهان دائمی امکان پذیر است. ممکن است با این وجود روش های دیگری برای بکارگیری گیاهان یکساله و چند ساله وجود داشته باشند که غالباً در مکان های مختلفی آنها را بکار می برند.
ترکیب گیاهان یکساله و چند ساله
در گذشته در بسیاری از ممالک از ترکیب گیاهان یکساله و چندساله با یکدیگر برای زیبا سازی باغ های بزرگ ،ویلاها و حتی باغ های کوچک استفاده می شد. این روش کاشت، مزایای زیادی داشت. بسیاری از گیاهان یکساله دوره گلدهی طولانی دارند که گیاهان چند ساله فاقد آن می باشند .اما بسیاری از گیاهان چند ساله علاوه برگل های زیبا ،برگ های جالب و اشکال زیبایی دارند .با ترکیب گیاهان یکساله و چندساله است
کاشت درهم:منظور از کاشت درهم ،ترکیب گیاهان یکساله و چند ساله است که با درختان و دختچه ها تلفیق شده اند .این روش نیز به زمانی بر می گردد که خانه ویلایی بزرگی وجود داشتند که در ختچه هایی نظیر گلسرخ ،اسطوخودوس ،مریم گلی (Sage)،گل سرخ صخره ای (Rockroses)،یاس بنفش ،یاس زرد بخاطر رنگی که در طی فصول ارایه می کدند ،مورد استفاده قرار می گرفتند .
از دیگر تلفیق ها،می توان به تلفیق گیاهان یکساله و چند ساله جنگلی و سایه پسند که در کنار گیلاس ،گل خرزهره ،آزالیا،کاملیا بصورت یک مجموعه جور می باشند ،اشاره کرد .
کاشت جدا :بعضی از گیاهان چند ساله تا حدودی برای کاشت تاکیدی مناسب هستند و می توان آن ها را به صورت بوته های مجزا از هم کاشت .بسیاری از آن ها می توانند سال های زیادی در آن مکان باقی بمانند و با رنگ و شکلی که دارند زیبایی خاصی به محل به بخشند.
احتمالاًگیاهان نسبتاً زیادی از این نوع وجود دارند که عبارتند از :گلهای شب بوی زرد که برای کاشت در کنار استخر باغ ،گیاهان شقایق برای کنار درب باغ،دسته ای از سوسن ها در اطراف نیمکت باغ ،گل های فراموشم مکن برای منطقه سایه روشن و در زیر یک درخت گلدار و بلاخره گل صدتومانی زیبا برای کنار درب ورودی خانه مناسب می باشد و جلوه خاصی به محیط می دهد.
گیاهان گلدانی :همان طوری که مردم گل را برای لذت در داخل باغ پرورش می دهند ،می توانند آن ها را نیز در داخل گلدان بکارند .با این وجود ،روش های نوین باغبانی ،باعث استفاده بیشتر مردم از تمام انواع ظروف شه است از قبیل گلدان های ثابتی که بالاتر از سطح زمین قرار می گیرند .هم چنانکه حیاط منزل ها و باغچه ها کوچکتر می شوند و آپارتمان ها گسترش می یابند ،استفاده از ظروف باغبانی اهمیتبیشتری پیدا می کند .برای ساکنین آپارتمان ،ظروف می توانند تنها امکان برخورداری از گیاهان باشند .گیاهان یکساله و چندساله از آنجائی که رنگهای متنوع و فراوانی دارند،برای کاشت در ظروف گلدانی در الویت قرار دارند .(در این مورد می توانید به کتاب “پرورش ،نگهداری ،و تکثیر گیاهان آپارتمانی “مراجعه کنید).
بیشتر در کاشت گیاهان زینتی
