کاشت آناناس

رشد، نمو و تکثیر آناناس

آناناس دارای سه مرحله رشد است که عبارتند از اول: مرحله رشد رویشی، دوم: مرحله رشد زایشی و رشد میوه و سوم: رشد شاخه. این مراحل گاهی اوقات از ابتدای رشد آغاز و ادامه می یابد و یا قبل از برداشت میوه شروع می شود. در مراحل مختلف رشد میوه، مراحل مختلف رشد را می توان در گیاه مشاهده نمود.

مواد گیاهی و ازدیاد آناناس

راه های عمده در ازدیاد آناناس، استفاده از پاجوش، شاخه، تاج و بهره وری از روش کشت بافت است. مدت زمانی که طول می کشد تا از بافت مورد استفاده، میوه تولید شود بستگی به وزن پاجوش یا تاج دارد، به طور نمونه در صورتی که از تاج استفاده کنیم، ۲۴-۱۸ ماه، چنان چه استفاده از ۲۰-۱۵ ماه، با کاربرد پاجوش ها باشد، ۱۷-۱۴ ماه این کار طول می کشد. تمام مواردی که برای ازدیاد استفاده می شود باید قبل از کاشت ضدعفونی گردد. روش دیگر این که می توان بوته بالغ را عاری از برگ نمود و جوانه ها را دست نخورده قرار داد و سپس ساقه به چهار یا پنج بخش به صورت برش طولی یا برش مثلثی شکل باید حداقل روی هر کدام یک جوانه جانبی باشد.

بعد از ضدعفونی، ساقه های برش داده شده را در سایه نگهداری می نماییم تا کمی آب خود ار از دست بدهد. بعد برش ها، ساقه را در محیط کشت مناسب قرار میدهیم و تا ۲ هفته آب را به صورت اسپری و پاشش بر روی ساقه های برش داده شده به کار می بریم. هر برش را می توان به طور جدا به کار برد تا جوانه های جانبی رشد کرده و بعد از ۶-۴ ماه، تبدیل به یک گیاه می شود. تکثیر آناناس به وسیله برگ با جوانه جانبی به طور موفقیت آمیزی انجام شده است. در این روش برگ همراه با جوانه جانبی که در قاعده برگ قرار دارد، جدا می گردد. به طور میانگین، از پاجوش دم میوه ۲۰ و از پاجوش معمولی، ۱۵ برگ جوانه دار به دست می آید. بعد از این که برگهای جوانه دار در آب شستشو داده شد، برگها در ظرفی به عمق ۵/۲  سانتی متر کشت می گردند.

محیط کشت در زیر نور قرار می گیرد و در طول روز دو بار با محلول هوگلند که حاوی ۵ میلی گرم در لیتر ایندول بوتریک اسید و با نفتالین استیک اسید است، تغذیه می گردد. در ۲ هفته اول نمونه ها با مقدار کم آبیاری می شوند. جوانه قلمه برگ بعد ۳۰ روز شروع به رشد کرده و نهال های کوچک پس از ۹۰ روز به خزانه منتقل و بعد از ۶ ماه سپری شدن در خزانه به مزرعه انتقال می یابند. حدود ۷۵ درصد از قلمه های برگ جوانه دار، ریشه تولید و تبدیل به نهال های کوچک می شوند. از آن جا که بر اساس نوع بافت مورد کاشت، اندازه گیاه تغییر خواهد کرد بهتر است یکنواختی در انتخاب نمونه ها رعایت و به عنوان نمونه، پاجوشها در یک قطعه و بافت تاج را در یک قطعه دیگر کشت نمود.

میزان وزن تاج کوچک باید ۲۰۰-۱۰۰ گرم، تاج متوسط ۳۰۰-۲۰۰ گرم و پاجوش متوسط حدود ۴۰۰-۳۰۰ گرم باشد. فاصله کشت بایستی ۲۰ سانتی متر و فاصله بین ردیفها ۶۰ سانتی متر باشند. در آناناس به وسیله کشت بافت نمونه های ساقه و برگ و یا کشت بافت مریستم، می توان به کالوس و سپس به گیاه جدید دسترسی پیدا نمود. به وسیله کشت بافت مریستم انتهایی و جوانه های جانبی، تعداد زیادی گیاه چه و پیش کورم می توان ایجاد کرد. در حدود ۵۰۰۰ گیاه چه می توان از یک تاج و حدود ۱۰۰۰۰۰ گیاه از یک شاخه در طی ۱۲ ماه تولید نمود. مسئله پدید آمدن تنوع اپی ژنتیکی در محصولات کشت بافت کاربرد تجاری کشت بافت، را در ازدیاد آناناس محدود ساخته است. از یک تاج می توان تا ۴۰ قلمه جوانه برگ به دست آورد. مواد تنظیم رشد نظیر مورفاکتین شامل کلروفنل باعث تحریک و ایجاد پاجوش در دم میوه شده و مورفاکتین سبب ایجاد پاجوش دم میوه می شود.

مورفاکتین موجب ایجاد جوانه های جانبی شده و این پدیده بعد از مرحله بیداری، و شکسته شدن خواب آن ها به وسیله کاربرد أتفن است. یک تا ۹ هفته بعد از انگیزش گل و قبل از تمایز گلها کلروفنل به کار می رود و سبب ایجاد میوه های غیر طبیعی می گردد. همچنین، باعث پاجوش هایی نظیر پاجوش، دم میوه و پاجوش اضافی می شود. در هر صورت، کاربرد این مواد موجب افزایش گیاهی برای تکثیر می گردد.

آماده سازی زمین

آماده سازی زمین برای آناناس بستگی به نوع زمین دارد. در زمین هایی که قبلا بر اثر فشار متراکم شده، بایستی شخم تا عمق ۶۴ سانتی متر اعمال گردد. در صورتی که زمین برای اولین بار شخم می شود و دارای لایه سخت است، باید مدنی از عمق شکن خک جهت شکستن لایه سخت استفاده نماییم. چنان چه که قبلا در زمین آناناس کشته شده، بهتر است بوته ها را زیر خاک کرده و دیسک بزنیم. آماده سازی مزرعه بایستی در ابعاد مختلف انجام شود. اگر ایستایی آب بالا باشد، بایستی خاک را زه کشی نماییم. چنان چه خاک دارای نماتد باشد، علیه آن ضد عفونی با گاز، از پلاستیک های سیاه رنگ با ضخامت ۰۵/۰ میلی متر و پهنای ۸۱ سانتی متر استفاده کرده که مانع فرار مواد ضد عفونی کننده گازی از خانه می شود. کاربرد تناوب کاشت، می تواند کمک مؤثری به کنترل نماتد در خاک باشد. از طرف دیگر، کاربرد پلی اتیلن باعث می شود که این پلاستیک ها به صورت مالچ عمل کرده، جلو از دست رفتن رطوبت از خاک را بگیرد و در شرایط زمستان، خاک گرم بماند. در صورتی که استفاده از مالچ پلی اتیلن گران باشد، می توان از مالچ های دیگر نظیر کاه، علف های خشک و با نی نیشکر استفاده نمود.

ضد عفونی

برخی از ارقام آناناس نظیر کاین به نماند حساس هستند. اگر بوته های آناناس از نظر آلودگی به طور مرتب بازرسی نشوند و نماتد به بوته حمله نماید، می توان باعث آسیب جدی به گیاه نشود. در سال های اخیر، استفاده از گازهای ضد عفونی کننده خاکمه برای مبارزه با نماتدهای غده مرسوم شده است. عملکرد و کیفیت محصولات تولید پاجوش ریشه سالم و با کیفیت خوب بستگی زیادی به سلامت ریشه بوته اولیه دارد. از نماتدهای مهم آناناس می توان از نماتد مولد گال ریشه و نماتد هلیکوتایلنکوس نام برد. غوطه ور نمودن ریشه بوته آناناس و یا ریشه پاجوش در محلول نماتد کش و پاشیدن اسم ضد نماتد به طور یک ماه در میان به مدت یک سال، باعث افزایش محصول خواهد شد.

کاشت

نهال ها را بایستی در خاکه مسطح و با زهکشی مناسب و در زمانی که بارندگی مطلوب و یا آب کافی برای آبیاری وجود دارد، آن را کشت نمود. قبل از کاشت، باید برگه های کوچک از قاعده قلمه جدا کرد تا کاشتن قلمهها و ریشه زایی آن ها تسهیل گردد. قاعده قلمه ها و پاجوش را قبل از کاشت بایستی در قارچ کش و پاجوش ها را در هر دو محلول قارچ کش و حشره کش ضدعفونی نمود. از یک بوته معمولی رقم کائن، می توان ۲۵ بوته دیگر با تکثیر به دست آورد. از شاخه ها بی که دارای جوانه های کافی و به حد لازم باشند، تا بتوان به طور طولی به چهار قسمت تقسیم که تبدیل به گیاهان جدید آنان می گردند. گیاهان تکثیر شده را می توان دو مرتبه به روش بالا تقسیم نمود و گیاهان جدید به دست آورد. برای کاشت آناناس بأید بوته های حاصل از رشد پاجوش ریشه، پاجوش تاج و یا پاجوش دم میوه را در گودال هایی که با بیلچه حفر می گردد، کاشت. تعمق و قطر گودال بستگی به اندازه بوته ای دارد که می خواهیم کشت نماییم.

در کشور هند ابعاد گودال هایی که برای کاشت آناناس به کار می رود، به ابعاد ۷۵*۳۵*۲۵ و یا ابعاد ۹۰×۳۵×۲۵ سانتی متر است. کارشناسان آناناس هند معتقد هستند کاشت عمیق برای بوته آناناس بهتر است؛ زیرا میزان تبخیر بوته ها کاهش می یابد و برگها به صورت گسترده رشد می کنند که نتیجه آن پوشش طبیعی میوه توسط برگهاست که آنها را از آفتاب سوختگی حفظ و رنگ آنها بهبود می یابد. از طرفی دیگر با کاشت عمیق، راندمان آب مصرفی بهبود یافته، فرسایش خاک کند و باعث می شود بوته از مواد غذایی خاک به صورت حداکثر سود جوید. برای کاشت بهتر است از ریسمان استفاده کنیم و بر روی فواصل مساوی بر روی ریسمان علامت بگذاریم. از یک طرف تا طرف دیگر، مزرعه را می توانیم ریسمان کشی کرده و بوته ها در فواصل مساوی کشت شوند. در برخی از کشورها نظیر مکزیک و استرالیا از دستگاه های کشت کننده نظیر آن چه برای سبزی ها به کار می رود، استفاده می کنند.

بوته های حاصل از پاجوش تاج و پاجوش دم میوه، می بایستی در مزارع جداگانه کشت گردند؛ زیرا اندازه بوته و طول مدت رسیدن و اندازه میوه آنها متفاوت است. پاجوش های تاج میوه نسبت به پاجوش دم میوه و ریشه یکنواخت تر هستند. یکنواختی بوته از نظر اندازه حایز اهمیت هستند؛ زیرا هرچه بوته ها یکنواخت تر باشند، از نظر زمان گلدهی یکسان تر گل می دهند و در میوه دهی و زمان رسیدن، همسان تر خواهند بود. پاجوش هایی که از نظر اندازه بزرگتر هستند، زودتر میوه می دهند، به ویژه زمانی که وزن پاجوش از ۶۰۰ گرم بیشتر باشد. طبقه بندی اندازه بوته های آناناس بر طبق معیارهای زیر است:

پاجوش از تاج کوچک ۲۰۰-۱۰۰ گرم؛

پاجوش از تاج متوسط ۳۰۰-۲۰۰ گرم

پاجوش از دم میوه کوچک ۳۰۰-۲۰۰ گرم؛

پاجوش از دم میوه متوسط ۴۰۰-۳۰۰ گرم؛

پاجوش از دم میوه بزرگ ۶۰۰-۴۰۰ گرم.

تنظیم فاصله کاشت

فاصله کاشت یا تراکم در سطح، از عوامل مؤثر بر اندازه نهایی گیاه و عملکرد میوه آناناس در هکتار است. تراکم بوته در هکتار و دیگر عملیات باعث می شوند که بتوان به وسیله آن ها اندازه میوه را جهت ارایه به بازار و یا برای فرآوری کنترل نمود. به منظور مصرف میوه برای فرآوری نظیر کمپوت سازی بایستی تراکم کمتری از بوته را در سطح داشت و برای ارایه میوه به بازار باید میوه ها کوچک تر باشند. تراکم بوته بستگی به رقم مورد کاشت دارد. به طور مثال اندازه بوته گروه اسپانیایی کوچک است و از طرفی دیگر، برگ های خاردار دارد. بنابراین، فاصله کاشت را برای ارقام این گروه نسبت به سایر ارقام بیشتر می گیرند. تولید کنندگان غیر حرفه ای معمولا از سیستم کاشت تک ردیفه و با فاصله کانت زیادتر بین بوته ها استفاده می کنند.

تراکم کاشت، ۱۵۰۰۰ تا ۳۵۰۰۰ بوته در هکتار است. در کاشت تجارتی، معمولا از سیستم کاشت دو ردیفه تا چند ردیفه استفاده می شود. سیستم کاشت دو ردیفه دارای مشکلاتی نظیر آماده سازی زمین و کنترل اندازه میوه در ردیف های داخل است. در ممفیستم های دو ردیفه فاصله بین ردیفها و بین بوته در دو ردیف قبل از کشت قابل تغییر است تا بتوان از بسترهای کاشت ۶۰ سانتی متری استفاده می گردد که بر روی آن ها دو ردیف به فاصله ۳۰ سانتی متر از یکدیگر قرار گرفته اند. فاصله بسترهای کاشت بین ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی متر است. زمانی که هدف، تولید میوه های کوچک تر باشد، از تراکم ۷۵۰۰۰ بوته در هکتار استفاده می کنند. با افزایش هر ۲۵۰۰۰ بوته در هکتار، برتن میوه ۴۵ گرم کاهش می یابد.

آبیاری

آناناس می تواند دوره طولانی تنش خشکی را در شرایط طبیعی تحرم نماید. در شرایط تنش خشکی عمل کرد کاهش می یابد. تجربیات مختلف نشان داده است، که آبیاری با عمه، افزایش عمل کرد می گردد.

پتانسیل تبخیر و تعرق آن نان می تواند به مقدار ۵/۴  میلی متر در هر روز برندد. ظرفیت خاک به ندرت بالاتر از ۱۰۰ میلی متر می رسد که این مقدار آب در صورتی که باران نبارد در طی ۳ تا ۴ هفته از دست می رود. نیاز آبی بوته آناناس را می توان به وسیله محاسبه ضخامت بافت ذخیره کننده آب در برگهای بالغ و برگ های D جوان آناناس به وسیله در صد ریشه های سفید نوکه ریشه در خاک مشخص نمود. آبیاری را می توان در تمام طول سال انجام داد، با آبیاری را می توان حتی از خاکهایی که آب را در خود نگه می دارند، استفاده نمود. سیستم آبیاری قطره ای بیشتر از سایر روش های آبیاری برای آناناس به کار می رود. برای هر گیاه از لوله هایی که دارای دو منفذ و با قطره چکان هستند، می توان استفاده برد.

افزایش عملکرد با کاربرد آبیاری قطرهای اثبات شده است، کاربرد آبیاری قطره ای باعث حفظ بیشتر سلامت بوته های آناناس می گردد. نماتدها در خاک هایی که با روش غرقابی و یا نشتی آبیاری می شوند، نسبت به خاک هایی که با آبیاری قطره ای، آبیاری می شوند، بیشتر منتقل می گردند.

تغذیه

مقدار ازت لازم برای آناناس از ۲۲۵ تا ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار و مقدار پتاس از ۲۲۵ تا ۴۵۰ کیلو در هکتار متفاوت است. ناتاس نیاز کمی به فسفر دارد و میزان نیاز آن ۱۵۰ تا ۲۲۵ کیلو در هکتار است. که به صورت P_۲O_۵ به خاک داده می شود. تشخیص مقدار لازم هر عنصر به وسیله تجزیه بافت گیاه برای عناصری که غیر متحرک در باقمت، گیاه هستند، اندازه گیری می شود.

در میوه آناناس اندام های برو بشین پاجوش دعم میوه، مقدار زیادی ازت وجود دارد. در مزرعه ای که بوته های آن از پاجوش ریشه حاصل از بافت مادری ایجاد شده است، مواد غذایی با اولین برداشت از بوته جدا می گردد که بایستی دو مرتبه جایگزین گردد. مقدار عناصری که از بوته جدا می شود برابر است با ۱۷۵ کیلوازت، ۲۷ کیلو فسفر، ۳۳ کیلو پتاس، ۴۷ کیلو کلسیم و ۲۷ کیلو منیزیم در هکتار است. در صورتی که منگنز زیاد در خاک باشد، آهن خاک تثبیت شده و غیر قابل جذب می گردد. در این موقع از سولفات آهن به مقدار ۱۷ کیلو در هکتار به صورت پاشش بر روی برگها استفاده می کنند. کمبود آهن جذب ازت از طریق ریشه را تحت تأثیر قرار می دهد که باعث رنگ پریدگی کل گیاه می گردد. کمبود روی در خاک های فرسایش یافته و خاکهایی که دارای مقادیر زیادی ماسه هستند و اسیدیته بالا دارند، قابل مشاهده است. کمبود روی باعث خم شدگی و پیچش برگها و گیاه می شود.

بر اثر کمبود روی غلبه انتهایی گیاه از بین می رود و گیاه شروع به دادن پاجوش می نماید. سولفات روی به صورت پاششی با غلظت نیم درصد در ۹۳۵ لیتر در هکتار (وزنی حجمی) پاشیده می شود. کمبود بر در مناطقی که این عنصر در خاک وجود دارد قابل ملاحظه است. کمبود روی در گیاه باعث کلروزه شدن برگ و مرگ انتهایی بوته و باعث پاجوش زیاد خواهد شد. معمولا به همراه ماده محرک گل دهی بر با غلظت ۴-۱ قسمت در میلیون، به کار می رود. شاخص ظاهری گیاه نظیر مقدار رشد گیاه، وجود عوامل بیماری زا و انگلهای ریشه، بیان کننده ازت، آهن و روی است. ممکن است یک عنصر در خاک به قدر کافی وجود داشته باشد، لیکن در گیاه کمبود مشاهده شود که این ممکن است بر اثر تنش خشکی و یا مشکل ریشه باشد. علل دیگر عدم جذب به وسیله گیاه در جنین وضعیتی امکان دارد به علت عدم تعادل عنصر در خاک و ناشی از اثر آنتاگونیستی عنصر دیگری باشد که مانع جذب عنصر مورد نظر در خاک می شود. تغذیه گیاه می بایستی بر اساس نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه باشد.

مواد شیمیایی محرک گل دهی

کشف اتفاقی تأثیر دود حاصل از سوختن مواد آلی، در تحریک گل دهی قبل از موعد در آناناس باعث شد که از دود سوختن آشغال در مجاورت مزارع آناناس در پرتوریکو استفاده شود. عامل مؤثر دود، گاز اتیلن است. استیلن و کار باید کلسیم همان تأثیر اتیلن را دارند. تحریک گیاه به گل دهی به کمک اتیلن باعث می شود که زمان گل دهی یکسان و یکنواخت گردد و برداشت نیز همزمان صورت گیرد. با یکسان نمودن گل دهی می توان تاریخ دقیق برداشت را با استفاده از مجموعه درجه روز محاسبه کرد. برای محاسبه مجموعه حرارتی می توان از حداکثر و حداقل دما برای هر روز استفاده برد. از اطلاعات هواشناسی سالهای گذشته نیز می توان برای مدل سازی تعیین تاریخ دقیق برداشت سود جست.

نمک سدیم قابل حل نفتالین استیک اسید اولین ماده ای بود که به صورت تجاری برای تحریک زود گل دهی در هاوایی به کار رفت. گاز اتیلن و استیلین حل شده در آب قابل حل بسیاری از مناطق تحت کشت آناناس به کار می رود. برای استفاده از اتیلن بایستی مجهز به تجهیزات و امکانات تخصصی باشیم تا بتوانیم اتیلن را با رعایت ایمنی و بدون بروز هر گونه خطری استفاده نماییم (استفاده از گاز اتیلن بدون بهره وری از امکانات لازم خطرناک است) نمک سدیم، نفتالین و استیک اسید اولین تنظیم کننده رشد بود که به صورت تجارتی به مصرف رسید و باعث گل دهی پیش از موعد گل دهی شد.

استفاده از نمک سدیم، نفتالین استیک اسید در نواحی گرم مؤثر نبوده است. در حالی که استفاده از کار باید کلسیم معمولی و کلوخهای، هر دو موفقیت آمیز بوده است اتفن (۲- کلرواتیل فسفونیک اسید) به خاطر تأثیر مطلوب و استفاده آسان، احتمالا نسبت به سایر مواد ذکر شده بیشتر استفاده میشود. این ماده شیمیایی در درجه اسیدی خنثی شکسته می شود و تولید اتیلن می نماید، غلظت اتیلن مؤثر باید ۱۵۰۰-۵۰۰ میکروگرم در لیتر باشد. در شرایط هوای گرم غلغلت ۱۰۰۰ میکروگرم در لیتر به اضافه ۵۰ کیلو اوره، ۹۰ گل ها همزمان باز می شوند. در بعضی نواحی در صورتی که سده یم بوراته را با درجه اسیدی بالاتر از ۷ تنظیم نماییم و به کار ببریم زود گلدهی را تسریع خواهد نمود. گل دهی لازم است که ازت، ۶-۴ هفته قبل از کاربرد مواد محرک بهتر پاسخ می دهند. کاربرد کلسیم کار باید، اتقن و یا نفتالین استیک اسید بین فروردین تا خرداد ماه (در نیم کره شمالی) و ۲۲ تا ۳۰ روز بعد از کاربرد باعث تحریک، گلدهی گردید.

لیکن زمان ظهور گل به طور تدریجی و بین مرداد ماه تا آبان ماه (در نیم کره شمالی به طول می انجامد. میوه هایی که حاصل از گل هایی هستند که قبلا با نفتالین استیک اسید تیمار شده اند، معمولا سنگین تر از آنهایی هستند که گل آنها با تحریک کلسیم کار باید، حاصل شده اند. لیکن کیفیت میوه هایی که میوه آنها حاصل از گل هایی هستند که با استفاده کلسیم کار باید ایجاد شده اند کیفیت بهتری دارند وزن بوته معیار خوبی برای کاربرد مواد محرک است که حداقل ۴-۲ کیلو باید گیاه وزن داشته باشد.

بیشتر در بیماری ها و آفات آناناس