برداشت
گل دهی آناناس در هوای سرد و در روزهای کوتاه باعث اختلال در برداشته و برنامه بازار می شود. در هاوایی در برخی از سال ها میوه دهی که از گل های زودرس ایجاد می شود باعث نقطه عطف دوم برداشت در منحنی میوه دهی می گردد. کاربرد آناناس باید به طور یکنواخت در یک دوره کوتاه زمان برداشته شود. روزهای کوتاه و هوای سرد باعث به هم خوردن برداشت یکنواخت در آناناس می شود. برای یکسانی در رسیدن باید اتفن را ۴۸ ساعت قبل از برداشت یا مدتی پیشتر روی آن به کار ببریم تا پودت میوه زرد رنگ گردد.
با کاربرد اتیلن، کلروفیل تخریب می شود و باعث رنگ زرد یکنواخت می گردد که اصلا این عمل سبز بری نامیده می شود. اتغن باید زمانی به کار رود که رنگ میوه به طور طبیعی در حال تغییر بوده و مطمئن باشیم که کیفیت میوه در حال افزایش است. کاربرد انفن در هوای گرم تأثیر کمتری دارد. در برخی از مناطق کشت و کار آنانادی زمانی که سه چهارم رنگ میوه آناناس خرد شده، میوه را برداشت می کنند.
در زمان برداشته باید مواد جامد محلول در میوه حداقل ۱۳٪ و برخی گفته اند ۱۴٪ و نسبت قند به اسید باید ۹/۰ تا ۳/۱ باشد. به طور کلی شاخص های برداشت در آناناس عبارتند از مساج شدن چشم های ناناس، زرد. شنیدن پوست و نسبت، أسید به قند در میوه دتا، خریداران اناناس معمولا از عطر و رنگ پوسته به کیفیت پی می برند. در موقع برداشت به کمک نوارهای متحرک، آناناس را به داخل جعبه های داخل ماشین انتقال می دهند و آناناس ها بر روی تاج به صورت بر عکس قرار داده می شوند تا سطح میوه ها بر اثر برخورد به یکدیگر صدمه نبینند، آناناس را نیز می توان با دست برداشت کرد و در ظرف برداشت قرار داد و با خالی کردن ظرف میوه ها در آب، آن ها را شستشو داد.
میوه هایی که خیلی رسیده اند برای ارسال به بازارهای دور مناسب نیستند. میوه هایی که هنوز در حد بلوغ بوده و هنوز به مرحله رسیدگی نرسیده اند جهت عرضه به بازارهای دور انتخاب می شوند. از طرف دیگر میوه هایی که نابالغ هستند نبایستی برای ارسال به بازار دور، چیده شوند؛ زیرا طعم خوب در آنها به وجود نخواهد آمد و قند آنها خیلی کم خواهد بود و به سرمازدگی نیز حساس اند. بایستی در موقع نقل وانتقال میوه، دقت کافی به عمل آید تا برگها، تاج و پوست میوه آسیب نخورد. یکی دیگر از راههای تشخیص رسیدگی میوه، میزان شفافیت سطح آن است.
میوه هایی که کاملا شفاف باشند به صورت کامل رسیده اند. درجه بندی میوه بر اساس میزان مواد جامد محلول، طول میوه انجام می شود. درجه حرارت ۱۲-۵/۷ بهترین دما برای انبارداری میوه است و رطوبت نسبی انبار باید ۹۵-۷۰ درصد باشد. آناناس را در حرارت ۵-۴ درجه فقط می توان به مدت چند هفته نگه داری نمود. وزن میوه، رنگ میوه، میزان پاکیزگی و عاری بودن از بیماری، از معیارهای دیگر ارزشیابی میوه آناناس است. چون آناناس میوهای نافراز گراست، در زمان برداشت بایستی کاملا رسیده برداشت شود. علایم برداشت به شرح زیر است:
- چشم های پایینی روی میوه زرد و نارنجی گردد؛
۲. حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ روز بعد از گل دهی باشد؛
٣. براکته میوه به شکل گرد و رنگ قهوه ای گردد.
عملیات بعد از برداشت
آناناس بعد از برداشت شستشو می شده و سپس با پارافین و یا واکس کارنوبا واکس زده می شود. واکس باعث می شود که میوه ها کمتر دچار قهوه ای شدن داخلی و سرمازدگی بشوند. هم چنین با کاربرد واکس به علت کاهش تعرق آب میوه کمتر از دست برود و ظاهر میوه بهتر حفظ شود. در مورد نوع واکس و مقدار کاربردی آن، استاندارد جهانی دارد و هم چنین تمایل و مقررات کشورها نیز متفاوت است. در صورتی که واکس برگها و تاج میوه را آسیب بزند، تنها بدنه میوه واکس می خورد.
همراه با واکس از قارچ کش ها استفاده می شود که باعث می گردد میوه از حمله قارچ در امان بماند. بایستی بالغ، سفت، شکل مناسب و عاری از هر گونه عیب ظاهری باشد. چشمهای آناناس بایستی پهن و مسطح باشد و حداقل درصد مواد جامد محلول آن ۱۲ درصد باشد. اندازه تاج از اجزای مهم درجه بندی محصول است که نسبت طول تاج به اندازه میوه (۰۵/۱-۳۳/۰) باشد. در صورتی که آناناس در طول فصل تابستان رشد داشته باشد، تاج آناناس رشد می کند و بهتر است قبل از برداشت تاج حذف گردد.
میزان حرارت لازم برای انبارداری ۵/۱۲-۵/۷ درجه سانتی گراد و با رطوبت ۹۵-۷۰ درصد رطوبت باشد. هرچه رطوبت انبار بالاتر باشد، آب داخل میوه کمتر از دست می رود. در صورتی که میوه در حرارت ۴-۰ درجه سانتی گراد انبار شود، ممکن است میوه را بتوان تا هفته ها در انبار نگهداری کرد لیکن میوه بعد از خروج از انبار نمی رسد و نشانه های سرمازدگی از خود نشان می دهد. رقم اسموث کاین نیمه رسیده را می توان در حرارت ۱۲-۵/۷ درجه سانتی گراد به مدت ده روز انبار کرد و بعد از خروج از انبار می توان آن را یک هفته دیگر نگه داشت بدون این که علامت قهو های شدن داخلی به علت سرمازدگی در میوه مشاهده بشود.
بیماری های فیزیولوژیک
سرمازدگی
حداکثر عمر انباری آناناس در ۷ درجه سانتی گراد، حدود ۴ هفته است. از بیماری های فیزیولوژیک آناناس می توان به سرمازدگی و شفافیت گوشت میوه و آفتاب سوختگی اشاره کرد. نشانه های سرمازدگی عبارت از پژمردگی میوه، خشک شدن و عدم تغییر رنگ یا رنگ پذیری برگهای تاج، عدم تغییر رنگ پوست میوه به رنگ زرد، قهوه ای شدن گوشت میوه و بسیاری از عوامل دیگر است. اما از عوامل سرمازدگی می توان موارد زیر را نام برد: سایه دهی میوه ها قبل از برداشت، دمای کم قبل و بعد از برداشت از علل عمده سرمادیدگی میوه است در صورتی که دما به حالت معمولی (۳۰-۱۵ درجه سانتی گراد) برگردد. معمولا عارضه فیزیولوژیکی سرمادیدگی بهبود نمی یابد بلکه بر خلاف انتظار گسترش می یابد. به طور کلی نشانه های سرمازدگی عبارتند از: سیاه شدگی مغز میوه و یا قهوه ای شدن مرکز میوه است. لازم به ذکر است، میوه هایی که دارای اسید اسکوربیک و قند کمتری هستند، نسبت به درمازدگی حساسیت بیشتری دارند. راه کارهایی که می تواند بخشی از سرمازدگی را کنترل نماید، عبارت از واکس زدن، در کیسه های پلی اتیلنی، گرما درمانی تیمار گرمایی)، استفاده از اتمسفر کنترل شده و کاربرد اسکوربیک اسید است.
شفافیت گوشت میوه
وقتی میزان شفافیت پوست میوه افزایش می یابد، حساسیت آن به آسیب مکانیکی نیز زیاد می شود این ضایعه معمولا قبل از برداشت آغاز و تا بعد از برداشت ادامه پیدا می کند. همزمان با افزایش شفافیت پوست میوه، درصد مواد جامد محلول، رنگ پوست و طعم میوه تا زمانی که شفافیت میوه تا ۶۰ درصد کل شفافیت افزایش می یابد با افزایش شفافیت میوه کاهش می یابد. شفافیت گوشت میوه زمانی حداکثر می شود که حداقل و حداکثر دماسه ماه قبل از برداشت میوه به ترتیب پایین تر از ۱۵ و ۲۳ درجه سانتی گراد باشد و در صورتی که دمای حداقل ۲۰ و دمای حداکثر ۲۹ درجه باشد، میزان گسترش شفافیت کمتر است. میوه های آناناس با تاج بلندتر، کمتر دچار شفافیت پوست میوه می گردند.
زخم شدگی
زخم شدگی عارضه ای شایع است که در مراحل برداشت و بسته بندی به وجود می آید. این عارضه بر اثر فشار آمدن به میوه ایجاد و باعث فرورفتگی میوه به اندازه ۳۰ سانتی متر می شود و آسیب قابل ملاحظه ای به عملکرد محصول وارد می آورد. عارضه معمولا در طرفی از میوه به وجود می آید که تحت فشار واقع شده است. بخشی از گوشت میوه که تحت فشار واقع شده به رنگ زرد کم رنگ در می آید. فشار وارده باعث می شود که محتویات سلول های بخش آسیب دیده خارج گردد و میوه بازارپسندی خود را از دست بدهد.
آفتاب سوختگی
این پدیده، هنگامی که میوه روی بوته وجود دارد، بر اثر دمای بالا حاصل می گردد. در زمانی که دما بالاتر از ۳۵ درجه سانتی گراد است و سایه اندازی روی میوه وجود ندارد، آفتاب سوختگی حاصل می شود و بر سطح میوه های ردیف های بیرونی بیشتر دیده می شود. سوختگی سطح میوه در ابتدا به صورت رنگ پریدگی پوست میوه که زرد متمایل به سفید است که به مرور رنگ پوست تغییر می کند و به رنگ قهوه ای که همراه با خسارت به گوشت زیر میوه است، بروز می کند. نواحی از میوه که آسیب دیده است به حمله قارچ و باکتری حساس می گردد.
بدشکلی میوه
برآمدگی هایی که بر روی قاعده میوه آناناس ایجاد می شود، باعث می گردد که این نوع میوه ها از مسیر عرضه به بازار خارج شوند. تاج این چنین میوه های بد شکل جمع آوری می شود تا تاج میوه به عنوان ماده تکثیر گیاهی مورد استفاده واقع نشود. از دیگر عارضه های بدشکلی، ایجاد شدن چند تاج بر روی یک میوه است که ممکن دو یا سه تاج بر روی یک میوه به وجود بیاید. این پدیده باعث می شود که میوه شکل اصلی خود ار از دست بدهد و میوه به شکل پهن در بیاید.
این عارضه به علت صدمه ناشی از گرم شدن هوا بعد از کاربرد مواد محرک گل دهی است. این نوع میوه های بد رخت آناناس هم نباید به بازار عرضه شوند و از تاج آن ها نباید برای تکثیر آناناس استفاده نمود. این میوه ها و میوه هایی که دارای چشم های برآمده هستند، معمولا در سطح استاندارد قرار نمی گیرند. این نوع میوه ها از گل هایی به وجود می آیند که در شرایط سرد گل آنها حاصل شده در صورتی که پوست میوه ضخیم باشد این بدین معنا است که گوشت میوه رشد و توسعه پیدا نمی کند. برخی از ارقام اسپانیایی به شکستگی وسط میوه حساس هستند و میوه در این بخش دچار ترک خوردگی شده و ترک خوردگی به بخش بالایی میوه که در حال رسیدن، منتقل می گردد.
مصرف
بعد از برداشت میوه آناناس، دیگر قند آن افزایش پیدا نمی کند و میوه شیرین تر نمی شود اگر چه ممکن است اسید میوه کاهش یابد. میوه هایی که اسید بیشتر دارند برای کنسرو کردن بهتر است. میوه هایی که به بازار عرضه می شوند باید دارای تعادل مناسبی از نسبت قند به اسید باشند. نسبت قند، به اسید به رقم، منطقه موردکشت و مرحله برداشت بستگی دارد. مقدار ویتامین C با توجه به رقم آن متفاوت است. آناناس منبع مناسبی از ویتامین C ویتامین A، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم و تیامین است. مقدار سدیم در آناناس اندک است. آناناس به صورت ورق ورق بریده می شود و در تهیه کنسرو استفاده می شود. از جمع کردن گوشت میوه باقی مانده بر روی پوست میوه، آب میوه آناناس تهیه می کنند.
از دیگر محصولات فرآوری میوه آناناس باقی مانده پوست میوه آناناس است که به صورت خشک یاتر به دامداران فروخته می شود و آنها این محصولات را به عنوان ماده افزودنی به جیره غذایی دام استفاده می کنند.
از دیگر محصولات فرآوری آناناس، آنزیم پرولیتیک بروملین است که از ساقه بوته آناناس استخراج و دارای کاربردهای صنعتی و دارویی است. آنزیم بروملین از توسعه سلول های سرطانی جلوگیری می کند و مانع تجمع پلاکت های خون می گردد.
برگهای آناناس دارای رشته های فیبری است که برای تولید پارچه های لطیف در تایوان و فیلیپین کاربرد دارد. از این فیبر برای ساختن طناب کشتی استفاده می شود.
از آناناس، اگزالیک اسید، صمغ و اسانس به دست می آید و همچنین برای تهیه الکل و سرکه استفاده می شود.
