طراحی فضای سبز

آشنایی با طراحی محوطه ها

(تعاریف اصولی، روشها، مراحل محوطه سازی)

پس از درنظر گرفتن مسائل اقلیمی (گزینش زمین، گونه گیاهی و …)، در نظر گرفتن عناصر بحرانی (بارش، شیب، آتش سوزی، طوفان و …) و اولویت های مکان نمایی و مکان یابی (شیب، نوع و درصد کاربری، تابش، آب، خاک، و …) نوبت به کار کرد واقعی طراح و محوطه ساز فضای سبز می رسد تا با درنظر گرفتن عناصر مذکور، به علاوه عوامل اجتماعی و فرهنگی، طرحی سازگار با این عوامل و عناصر را پی ریزی نماید. در این راه، طراح می بایستی علاوه بر دانش طراحی، دارای توانایی های دیگری از جمله قابلیت تلفیق قالب عرصه و محوطه با فن و اصول طراحی باشد. آنچه در عبارت اخیر عنوان گردید در واقع همان تجربه طراح است و ما در این بخش درصدد هستیم این تجربه را به صورت آموزش به کارآموزان منتقل نماییم تا در آغاز کار برنامه ریزی و طراحی دچار مشکل و عدم خودباوری نگردند.

 رویارویی با عرصه و روش کار

یک طراح در رویارویی با عرصه موردنظر با دو حالت کلی برای طراحی برخورد خواهد داشت:(الف) عرصه بکر، (ب) عرصه دارای وضعیت (طرح) پیشین و اولیه.

عرصه بکر

یک طراح برای چیدمان یا طراحی یک عرصه بکر و فاقد شرایط اولیه و قبلی، ظاهره دشواری کمتری خواهد داشت (در وهله نخست زیرا او از نظر روانی خود را با موانع یا محدودیت هایی دست و پاگیر مواجه نمی بیند و خلاقیت ذهنی او ساده تر برروی نقشه و زمین شکل می گیرد. این امر حتی برای فردی که تخصص طراحی ندارد و توانایی او در اجرا درحد تجربیات وی در طول زندگی (اعم از تقلیدها و دریافت ها) است نیز مصداق دارد. و اینکه طرح حاصله در وهله دوم از بوته ارزیابی چگونه در آید جنبه دیگری است. البته ملاک های ارزیابی مذکور (وهله دوم) براساس همخوانی طرح با اصول و ضوابط قانونی و فنی و اصول طراحی است. نتیجه آنکه آزادی عمل طراحی در چنین شرایطی عرصه بکر) به دلیل در اختیاربودن محیط بیشتر است.

عرصه دارای طرح اولیه

در صورتی که با زمینی مواجه شدید که دارای عناصر یا عرصه های اولیه باشد بایستی به روش زیر عمل نمایید .

• هرگز اجازه ندهید طرح موجود با عناصر و عرصه های آن شما را تحت تأثیر قرار دهند. مگر در شرایط اضطرار و عدم امکان اجرای طرح جدید.

به عنوان مثال، وجود یک راه باریک میانی در باغ قدیمی نبایستی مانعی در راه خلاقیت شما ایجاد کند و همین طور یک گاراژ با مکان نمایی نامناسب و …. اما نکته بسیار مهم رویارویی شما با عناصر و عرصه های سبز است. زیرا در این شرایط، وضعیت کاملا فرق می کند. در صورت مواجه شدن با عناصری مانند درختان و درختچه ها و سایر گیاهان، وظیفه شما به عنوان طراح فضای سبز حفظ این عناصر سبز اولیه است. به ویژه اگر شامل درختان و درختچه ها یا حتی گیاهان چندساله باشند. در نتیجه، این طرح شماست که باید با عناصر ارزشمندی چون درخت، انعطاف داشته باشد. مگر اینکه عناصر سبز دچار آفت و بیماری باشند و چاره ای هم برای بهبود آنها نیابید.

 فنون طراحی

فهرست کردن عرصه ها

یک طراح، ابتدا عرصه هایی را که می خواهد احداث، حذف و یا حفظ نماید فهرست کرده سپس با اولویت بندی آنها، تصمیم نهایی را بر اساس ضوابط و قانون اتخاذ می نماید.

یک روش فهرست نویسی با اولویت بندی، به شرح زیر برای نمونه ارائه می گردد. البته آنچه که مسلم است یک طراح حرفه ای شاید نیازی به این شکل نداشته باشد و عرصه ها و درجه بندی مربوطه را مانند نوار ابزار کامپیوتر در ذهن خود به کار گیرد. لیکن در عین حال، فهرست کردن عناوین و درجه بندی آنها از لحاظ اهمیت، می تواند تسهیل کننده کار باشد (جدول ۱-۳). لذا وظیفه طراح آن است که براساس اقلیم، فرهنگ و نوع کاربری فضای سبز ترکیبات عرصه ها را درجه بندی نموده و آنها را در طرح خود بگنجاند یا اصلا در نظر نگیرد و در شرایطی نیز آنها را جایگزین نماید. مثلا باید بداند که در یک منطقه آلوده وجود درختان دارای درجه اساسی است با گل های زینتی و در ادامه برنامه ریزی طرح چمن از درجه مهم برخوردار است یا آبنما؟

جدول ۱- درجه اهمیت عناصر عرصه

پیش طرح

تهیه پیش طرح از نکات اصلی طراحی است. زیرا شما در حین طراحی و تصمیم گیری شاید بارها تغییراتی در طرح خود به وجود بیاورید. در صورت عدم تهیه پیش طرح طبیعتا مجبورید این کار را در روی زمین انجام دهید که روش بسیار نادرستی است. زیرا با مشکلات عدیده ای از جمله در ذهن خود مواجه خواهید شد. اما نکته بسیار مهم آن است که شما برای پیش طرح حتما باید در عرصه حضور یابید و برداشت خود را، چه در شرایط بکر و چه در شرایط موجودیت طرح اولیه از وضعیت عینی و واقعی انجام دهید. حتی در صورتی که نقشه عرصه در اختیارتان باشد حضور در عرصه الزامی است.

تقسیم بندی عرصه

در برخی توصیه های آموزشی پیشنهاد می شود در صورتی که عرصه وسیع باشد برای تجسم خلاقیت عرصه را قسمت بندی نمایید. لیکن این موضوع قطعیت ندارد و به ذهن و توانایی های آن مربوط می شود.

ثبت اندازه و ابعاد عناصر

نوشتن اندازه و ابعاد عناصر و عرصه ها حتی در پیش طرح برای راهنمایی ذهن در هنگام طراحی اهمیت ویژه ای دارد.

ابتکار در اندازه گیری

در برخی موارد ضرورت و فوریت، طراح را مجبور به یک برآورد اولیه در پیش طرح می کند و برای این برآورد تقریبی سودبردن از برخی عناصر ثابت، مانند طول بلوکهای جداول، ابعاد سنگفرش و فواصل پایه چراغها مؤثر می باشد. اما از همه این موارد مهم تر اطلاع طراح از طول گام خود است (اندازه گام متوسط در راه رفتن معمولی).

جهت اندازه گیریها

دارابودن جهت در برداشت اطلاعات از شرایط عرصه نکته ای قابل اهمیت است. به عنوان مثال، روش برداشت شما می تواند از یکی از گوشه ها به صورت راست گرد و از پیرامون عرصه به سمت مرکز آن باشد.

درنظرگرفتن معابر عملیاتی

یک طراح باید در پیش طرح و نقشه اجرایی خود، مسیرها و حاشیه هایی را برای تردد ادوات و پرسنل عملیاتی و اجرایی در نظر بگیرد. اصلی ترین این حاشیه ها معمولا به شکل یک نوار پیرامونی به عرض ۱٫۸ متر است.

ملزومات

ملزومات اولیه ای که باید همراه گروه باشد عبارت اند از: متر پلاستیکی ۵۰ متری، متر فلزی ۳ متری، میخ چوبی علامت گذاری، وسایل و لوازم تحریر، زیردستی یا میز نقشه کشی پرتابل، گیره کاغذ، کاغذ رسم (پوستی یا شطرنجی)، دوربین، دیسکومتر و… در صورت لزوم و دقت در عملیات

طراحی روی کاغذ

الف) تبدیل به مقیاس. تبدیل مقیاس عرصه برای کار روی کاغذ سبب مهیا شدن برآورد کاربریها و عرصه برای تلفیق با ذهن طراح و طرح می باشد. مقیاس استاندارد نقشه های فضای سبز در این دوره (پارکها و باغها و ویلاهای کوچک) دوا است. اما به هر حال در شرایطی می توان این مقیاس ها را نیز تغییر داد.

(ب) کشیدن خط بیرونی کاربری (خط حریم و مالکیت) که به آن Base line می گویند. سپس ترسیم خطوط اعیان و سایر عرصه ها، در مرحله آخر ترسیم خطوط درها و پنجره ها و سایر عناصر و عرصه ها

(ج) افزودن نهایی سایر عناصر.

(د) تهیه کپی، پس از نهایی شدن طراحی عرصه و تعیین شدن فریم و چارچوب کار، بهتر است چند صفحه کپی از آن تهیه کرد تا در صورت نیاز به ایجاد تغییرات در وقت و عمل صرفه جویی شود.

(ھ) سعی کنید کار را حتما روی میز طراحی یا سایر موارد استاندارد انجام دهید.

(و) درست کردن آیتم ها و عناصر به مقیاس موردنظر، برای ایجاد تغییرات در حین طراحی می تواند یاری کننده ذهن باشد.

تجارب فنی

(الف) گزینش سبک کار (سبکها در فصل های بعد ارائه شده اند).

* نکته: لازم به ذکر است که طراحی منظر تحت عنوان Landscape شناخته می شود و عرصه ها و عناصر طراحی یا Landscape خود به دو بخش Hard landscape عرصه ها و عناصر سخت مانند: ساختمان، پیاده رو، جدولها، مصالح و …) و Soft landscape  (عرصه ها و عناصر نرم، گیاهی یا سبز) تقسیم بندی می شود.

(ب) مشخص شدن تأکید شما در عرصه ها بر Hard یا Soft که البته در کلیت طراحی فضای سبز باید تأکید بر Soft landscape باشد.

(ج) تعیین ترکیب بندی، بافت، فرم و رنگ طرح ها..

(د) در حین بررسی و مطالعات طرح ها به عنوان راهنما تحت تأثیر طرح های منفرد و اختصاصی آنها به طور مطلق قرار نگیرید.

(۵) گاهی اوقات پیاده کردن طرح روی کاغذ شطرنجی یا خطوط مشبک سبب سهولت طراحی می شود.

(و) تهیه چند پیش طرح (بدون کامل کردن) نیز سادگی کار را بیشتر می کند.

(ز) در این مرحله روی طراحی و گزینش گیاهی تمرکز نکنید و روی الگوی کلی و خطوط اصلی متمرکز شوید.

(ح) حتی در این مرحله ذهن خود را معطوف به طراحی پیاده روها و جنس آنها نکنید.

(ط) پس از تهیه لیست طراحی، یک روز تأمل کنید و به آن فکر نکنید. این کار سبب تحریک نیروی تدبیر و طراحی شده، توسعه فکر را در پی دارد.

(ی) اگر کماکان طرح اولیه (سازه های سخت، Hard landscape) موردنظرتان بود آن را تکمیل کنید وگرنه دوباره بیاندیشید (هنوز وارد طراحی گیاهی نشده اید).

(ک) اگر در استدراک طرح و فضا به مشکلی برخوردید، بخش هایی از آن را در عرصه واقعی پیاده کنید (خط کشی) و دوباره تصور خلاق را فعال کنید.

(ل) حالا همین مراحل را برای طراحی سازه های نرم (گیاهی) پیگیری کنید.

(م) البته تصور تفکیک طراحی سازه های نرم و سخت جنبه آموزش ابتدایی دارد و گرنه یک طراح حرفه ای تلفیق این دو مورد را همزمان انجام می دهد. دسته بندی موضوعی و زمانی در این مبحث برای آموزش نحوه عملکرد ذهن کسانی است که در ابتدای راه قرار دارند.

کارکرد فضای سبز

دانش و روش طراحی تنها عوامل آفرینش یک فضای سبز ایده آل نمی باشند بلکه هدف آفرینش طرح از ابتدا، شکل گیری آن را هدایت می کند. در بیان تخصصی، این هدف آفرینش را کار کرد می گویند. درواقع، طراح بایستی پیش از اقدام به طراحی از کار کرد (Function) باغ یا پارکی که طراحی می کند اطلاع داشته باشد.

اما تعریف کاربردی کار کرد چیست؟ کار کرد یک فضای سبز (باغ، پارک و …) باید قادر به تأمین دو ویژگی زیر باشد:

1. برآورد نیاز کاربران یا کارفرما و یا خود طراح.

۲. متعجب کردن کاربران یا کارفرما (Surprise).

یک طراح در ابتدای فرایند طراحی باید بداند نیازهای کاربران (کارفرمای او چیست و چگونه باید این نیازها را برآورده کرد و در مرحله بعدی باید توانایی به شگفت آوردن آنها را نیز دارا باشد. با این تعاریف به نوعی دوسویه از اهمیت بازدهی اجتماعی فضای سبز نیز مطلع می شویم؛ موضوعی که امروزه در جهان پیشرفته ذهن طراحان و برنامه ریزان شهری را بیش از پیش به خود معطوف داشته است.

پیتاک

پیتاک از واژگان پارسی باستان و به معنای پیدا و آشکار می باشد و مرحله ای است که ماهیت طرح در ذهن طراح شکل می گیرد و آفرینش اندیشه او کامل می شود. اما معنای کاربردی آن در عبارت پرسشی زیر نهفته است:

برای شروع چه داریم و چه می خواهیم؟

پاسخ طراح به این پرسش در واقع پیدایش طرح او را در پی خواهد داشت.

آشنایی با ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی مناطق سبز

موارد فرهنگی – اجتماعی دارای تأثیرات دوسویه با مقوله فضای سبز می باشند. بدین مفهوم که کارکردهای فضای سبز در گونه و ارتقای مسایل فرهنگی – اجتماعی مؤثر است و فرهنگ جامعه در کاربرد، تداوم و پایداری فضای سبز تأثیر گذارند. از طرفی، فرهنگ، بینش، دانش و تجربه مسئولین در گسترش فضای سبز و نحوه این گسترش بسیار اثرگذار می باشد. در حالی که کاربری های فضای سبز حق مسلم شهروندان نیز به شمار می روند.

می توان چنین نتیجه گیری کرد که موارد زیر از وظایف مسئولین و متخصصین در این زمینه می باشد:

• رعایت ضوابط و استانداردهای احداث و نگهداری مانند مرکزیت، سلسله مراتب و دسترسی در سطح شهر
• تدوین ضوابط جدید و ارتقای استانداردها.
• رعایت ضوابط درون کاربری های فضای سبز. و بهره برداری از فناوری باغبانی و فضای سبز..
• اجرای مدیریت زیست محیطی و اولویت آن بر مدیریت سیاسی و دیدگاههای استراتژیک.
• سودبردن از متخصصین باغبانی و فضای سبز شهری به صورت صرف و پرهیز از سپردن مسئولیت به افرادی که فاقد تحصیلات آکادمیک مرتبط و تجربه مربوطه هستند.
• برنامه ریزی آموزش و تبلیغات فراگیر.
• اعمال سیاستگذاری و قانونگذاری تکمیلی ضمن لحاظ کردن دیدگاههای انگیزشی و تشویقی
• ارتقای جایگاه حقوقی، قانونگذاری و تخصصی فضای سبز در مقایسه با سایر بخش ها و خدمات شهری و تقویت آن.

وظایف عام شهروندان را نیز می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• کوشایی در پاسداری از کاربری های سبز عمومی، نیمه عمومی و خصوصی و همکاری با نهادهای ذیربط.
• بالفعل کردن، خواستن و درخواست نیازها در سطوح محله و شهر و پیگیری فعل خواستن و بازخواست از مسئولین
• افزایش سطح آگاهی در مورد تأثیرات مثبت و زیربنایی فضای سبز.

عدم رعایت موازین مذکور، امروزه با توجه به افزایش جمعیت و نبود دیدگاه استراتژیک سبب بروز مواردی از جمله توسعه تخلفات و جرایم در پارک ها، مناسب نبودن محیط فضاهای سبز برای حضور خانواده ها، هجوم به عرصه های فضای سبز نامناسب استفاده عمومی، که معمولا دارای مخاطراتی برای شهروندان نیز می باشند (حضور در فضاهای سبز میادین)، تخریب فضاهای سبز، بروز ناهنجاری های اجتماعی به ویژه برای نسل جوان به دلیل کمبود امکانات تفرجی و… شده است. بحران زدگی مضاعف جامعه شهری ما هنگامی بیشتر احساس می شود که بدانیم:

١. ما در معرض تنشهای زندگی شهرنشینی و ماشینی قرار داریم اما از استانداردهای خدماتی رفاهی که جوامع پیشرفته و در حال پیشرفت برخوردارند، بی بهره ایم.

۲. استانداردهای جوامع مرفه و سالم می گوید، انسانی که در روز کمتر از ۱ ساعت فرصت تفرج داشته باشد در زمره جانوران قرار می گیرد.

٣. ما فاقد سیستم آمارگیری و اطلاع رسانی پویا و مرتبط بین تأثیر میزان آلودگی ها و افزایش بیماریهای ناشی از آن هستیم.

۴. شرایط نامناسب اقتصادی مانع از ایجاد فرصت رسیدگی به تفرج و بازسازی انرژی جسمانی و روحی ما شده است و علاوه بر کمبود فرصت یادشده به دلیل ناتوانی اقتصادی، جوامع شهری ما از حداقل فرصت های موجود نیز نمی توانند استفاده کنند.

5. نفوذ مدیریت های روبنایی و رونمایی سبب شده که توسعه فضای سبز همگام و همگون با افزایش آلودگی ها و تنش ها پیش نرود یا بنا به تعریفی اصولا توسعه شهرهای ما همگون نباشد. این کاستی از مرحله مکان نمایی و تعیین کاربری تا احداث و اجرا در فضای سبز به چشم می خورد.

 آشنایی با تاریخچه فضای سبز شهری

فضای سبز در جهان

کاربری فضای سبز شهری به شکل تفرجی یا باغهای عمومی و خصوصی یک آفرینش جدید نیست. زیرا این گونه باغهای زینتی به وسیله ایرانیان، مصریان و یونانی ها در دورهی باستان ایجاد و نگهداری می شده است.

باغ سازی به سبک نوین و در فرم پارکها و فضاهای سبز با کاربری تفرجی عمومی از چند سده پیش رایج شد و امروزه به صورت بخشی از فعالیتهای برنامه ریزی و طراحی شهری در آمده است. با پیشرفت دوره رنسانس در فرانسه، فرانسویان سبک ویژه ای برای تزیین باغ های خود ابداع نمودند. آنها بر سطوح افقی عظیم با اشکال بسیار پیچیده، گلکاری و چمن کاری کرده، راههای شنی به وجود می آوردند. لذا، بیشتر باغهای فرانسوی اگر از بلندی نظاره می شد، با شکوه و عظیم به نظر می رسید. این باغ ها را پارتر (Parterre) می نامیدند.

پیدایش و توسعه پارک سازی ویژه انگلیسی در اوایل سلطنت جیمز اول، نخستین پادشاه سلسله استوارت ها آغاز گردید. در این سبک از خطوط مستقیم و نقوش هندسی رسمی استفاده می شد. در سال ۱۷۲۰ میلادی نخستین پردیس های سبک طبیعی انگلیسی احداث شدند. طراحان سبک آزادی طبیعی سعی داشتند مناظری را که در تابلوهای نقاشی مشاهده می کردند، بازسازی نمایند. آنها معابر و ساختمان های شبیه خرابه آثار تاریخی در میان باغ های خود احداث می کردند و برای ایجاد حالت رومانتیک، درختان خشک شده را در باغ می کاشتند تا باغ حالت بیشه های طبیعی را پیدا نماید. به طور کلی، نظم و ترتیب و تقارن از باغ های طبیعی حذف می شد. انگلیسی ها نه تنها باغهای جدید را به شیوه طبیعی می ساختند، بلکه باغ های رسمی و بسیار زیبا را خراب می کردند تا به فرم جدید در آورند. طراحی باغ های طبیعی توسط همفری رپتون که خود را نخستین طراح این سبک نامید به اوج خود رسید.

در سالهای اخیر، تکنیک ها و روند جدید پارک سازی آمریکایی، این حرفه قدیمی را دگرگون ساخته و همچنان در کار کشف شیوه های نوین گام بر می دارد. در روند جدید پارک سازی آمریکایی، سه جریان اصلی تأثیر داشته است: (الف) الگوی رسمی و سنتی اروپای قرنهای شانزدهم و هفدهم، (ب) الگوی طبیعی پارک های انگلیسی، و (ج) رمزگرایی یا نمادگرایی (Symbolism) طبیعی مشرق زمین.

مفهوم فضای سبز و پارک در قرن بیستم

در این دوره ادغام طبیعت در شهر به وسیله واژه مناطق سبز شهری رابطه ای تنگاتنگی با مسکن می یابد. در نگرش حاکم بر این دوره یعنی شهرسازی عملکرد گرایی، پارک به عنوان یک فضای عمومی و خدماتی مورد توجه شهرسازان قرار می گیرد و همانند دیگر خدمات شهری به پیروی از تقسیم بندی شهر به واحدهای همسایگی، محله، ناحیه، منطقه و پارک های بزرگ (شهری) دسته بندی می شود.

طراحی مناطق سبز در این دوره با درنظر گرفتن شاخص های اجتماعی، زیست محیطی و زیباشناسی و زیباسازی انجام می گیرد و لزوم همکاری دانش های ویژه (گیاه شناسی، باغبانی، معماری و شهرسازی، جامعه شناسی، برنامه ریزی شهری و معماری منظر) را در ساماندهی مناطق سبز شهری ایجاب می کند.

البته به دلیل سیاست های سلطه گرایانه کشورهای پیشرفته که مبتنی بر جاافتادن رونمایانه برنامه ریزی در اهداف کشورهای درحال توسعه و عقب مانده است، بیشتر این کشورها فاقد برنامه ریزی محتوایی در اهداف خود به ویژه تا مرحله اجرا می باشند. یکی از این عناصر کالبدی که به عنوان مثال در کشور ما عملا فاقد جایگاهی محتوایی می باشد، فضای سبز شهری است. بدین مفهوم که بخش اجرایی کشور به دلیل ضعف جایگاهی یادشده از فضای سبز در حد شعار و خارج از موازین مرتبط با محتوا و ضوابط آن استفاده می کند. با بیانی روشن تر می توان گفت جایگاه تخصصی با متخصصین فضای سبز در نهادها و کمیسیون های کلان شهری و ملی در حد صفر یا نزدیک به آن می باشد.

تاریخچه فضای سبز در ایران

در تاریخ و تمدن و فرهنگ شهری ایران، باغ و فضای سبز جایگاه ویژه ای داشته است و بنا به مستندات تاریخی می توان ایران را به عنوان یکی از بنیانگذاران فضای سبز شهری شناسایی کرد. در کتاب های قدیمی از پردیس های باستانی (بهشت های جاویدان) سخن به میان آمده است و چنین می نماید که چه پیش از هخامنشیان و چه در زمان آنها هنر باغسازی در تخت جمشید، شوش، پاسارگاد و … به منتهی درجه از زیبایی خود رسیده باشد. به گونه ای که از نوشته های مورخان یونانی بر می آید نزدیک به سه هزار سال پیش، پیرامون خانه های بیشتر ایرانیان را باغها در بر گرفته بودند و از ابتدا و اوج شاهنشاهی هخامنشیان گونه طراحی ویژه ایرانیان در کاخ ها و مراکز آداب و سنن ملی و مذهبی موجب پیدایش باغ هایی باشکوه به نام پردیس شده بود که یونانیان شگفتی و ستایش خود را از آنها بیان داشته اند و خود از آنها تقلید کرده اند. از آنجا که ایران کشوری کشاورزی بوده، نشاندن نهال و کاشت درختان و گیاهان رایج بوده است. همچنین به دلیل زیست محیط نیمه خشک و هوای گرم و فواصل دور شهرها و روستاها، ایجاد باغ و درختان سایه گستر برای گریز از هوای گرم شهرها و بیابانها مورد توجه بوده است. سابقه پیش از میلاد می رسد. باغ کوروش در ماد کهن ترین باغ شناخته شده ایران بود. هنرآوری و آفرینش پردیسان تخت جمشید، پاسارگاد و پردیس های دوره ساسانیان پیشگامی این نژاد و سرزمین را در شناختن ارزش مناطق سبز در برنامه ریزی کالبدی شهرها و جوامع انسانی تأیید می کند. زرتشت نیز بر نشاندن درختان تأکید بسیار می نمود. از زمان زرتشت نشانه هایی از باغ های بزرگ در نجف آباد و اصفهان به دست آمده و اینکه مادها کاخهای خود را نزدیک باغها و رودخانه ها ایجاد می کرده اند ثابت شده است. در زمان خشایارشاه ایجاد باغهایی به نام پردیس این هنر را به اوج رسانیده، درختکاری، سنتی اهورایی به شمار می آمده است.

اصولا آریایی ها معتقد بودند که جهان چهار بخش است که در میان آن آبگیری است و پیرامون آن درختان جای گرفته اند. این طرح از زمان ساسانیان به شکل طرح هایی به نام چهارباغ پدید آمد. البته نوع طراحی فضای سبز ایران باستان براساس فلسفه توسعه جهان، نوآوری خود را بارز می کرده است که جای تحقیق بسیاری دارد.

در دوره اسلامی ایجاد باغها وارد مرحله جدیدی شد. واژه پردیس در عربی به صورت فردوس و به همان معنای بهشت مطرح شد. دستورهای اسلامی و رویه پیشوایان دین مانند حضرت علیع، که شخصأ به احداث نخلستان می پرداختند، در توسعه باغها سهم به سزایی داشت.

در دوران مغولان هرچند همه چیز نابود شد اما با آرامشی که پس از دوران چنگیز در سایه درایت بزرگانی مانند خواجه نصیر طوسی (وزیر هلاکوخان) ایجادشد، هنر پویای باغسازی دوباره احیاشد و در این دوره چاههایی تاعمق ۷۰ متر حفر شدند. خیابان کشی با حاشیه های درختکاری شده و ایجاد معابر عمومی منظم (نخستین آنها چهارباغ بود) در دوران صفویه آغاز شد. تعدادی از این باغها، امروز نیز دارای شکوه و جلال هستند و مشتاقان زیادی را به خود جلب می نمایند. از این میان می توان به باغهای ارم، تخت جمشید، نارنجستان قوام در شیراز، باغ ایل گلی (شاه گلی) در تبریز، باغ فین کاشان، باغ شاهزاده کرمان (ماهان) و باغ گلشن طبس اشاره کرد.

در دوره قاجار برای نخستین بار باغهایی به سبک اروپاییان در تهران بنا شد و باغ سازی غربی در باغ سازی سنتی تداخل پیدا کرد. در ناحیه ییلاقی شمیرانات که تفرجگاه عمومی بود، کاخها و سفارتخانه ها ساخته شدند. نخستین باغ به شیوه ایرانی – اروپایی، باغی بود که کاخ دوشان تپه در آن بنا گردید. باغ سعدآباد نیز نمونه دیگری است. بعدها با احداث خیابان های ماشین رو و سنگفرش آنها، دوسوی خیابان ها را درختکاری نمودند که این شیوه تا امروز نیز ادامه دارد. در زمینه پارکهای شهری که امروزه در سطح شهرها مشاهده می شوند در پارک ملت مشهد و تهران را که نمونه های پارکهای غربی (به ویژه از لحاظ ریتم و خط و ترکیب بندی) تقلیدشده در ایران می باشند می توان به عنوان الگوی غالب پارک سازی معاصر در کشورمان تلقی نمود. البته در این نکته که این دو نمونه به نحوی صحیح و مبتنی بر مطالعات در ایران بازسازی شده اند و اینکه الگوی مناسبی بوده اند یا الگوبرداری از آنها چگونه بوده جای بحث و بررسی بسیار دارد.