احداث باغ و مواظبت های اولیه
در صورت انتخاب مکان، ارقام و همچنین طراحی مناسب، به گونه ای که امکان استفاده از ادوات و لوازم مکانیکی را به خوبی فراهم نماید، باغ های هلو می توانند عمر اقتصادی طولانی داشته باشند. قبل از احداث باغ، لازم است نوع خاک، توپوگرافی و شرایط خاص زمین، نزدیکی به بازارهای فروش و رقابت برای فروش محصول، مورد توجه قرار گیرد. همچنین در نظر گرفتن نکات فنی مانند ارتفاع، جهت، شیب زمین و جریان مناسب هوا برای جلوگیری از خطر سرماهای زودرس، دیر رس و یخبندان می تواند برداشت محصول خوب را تضمین نماید. شیب های رو به شمال به دلیل این که به آهستگی در بهار گرم می شوند و شکوفه دهی را تا حدوی به تأخیر می اندازند، نسبت به شیب های جنوبی ارجحیت دارند.
تهیه پروفیل از اعماق و نقاط مختلف و تجزیه خاک باغ، می تواند دیدگاه کلی را در رابطه با نوع خاک، عمق و خصوصیات فیزیکوشیمیایی آن به باغدار بدهد. همچنین بررسی نوع و رشد رویشی گیاهانی که از قبل در زمین موجود بوده اند، اطلاعات مناسبی را در ارتباط با عمق خاک و وجود لایه های سخت، و غیر قابل نفوذ در بر خواهد داشت. وضعیت زه کشی زمین به آسانی با حفر یک چاله به عمق ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر قابل آزمایش است. بدین ترتیب که چاله ابتدا با آب پر و اجازه داده می شود خاک، به طور کامل زهکش گردد، سپس چاله دوباره با آب پر می شود. اگر در مدت یک یا حداکثر دو روز چاله از آب تخلیه شده باشد، نشان می دهد که خاک از زه کشی مناسب و خوبی برخوردار است.
انتخاب مکان هایی که حداقل به مدت ۵ سال قبل در آن هیچگونه گیاه چوبی با درخت در آن کاشته نشده باشد، خطر ناشی از بیماری های خاک زی مانند قارچ عامل پوسیدگی عسلی ریشه (Armillera mella) که می تواند روی ریشه ها و بقایای چوب در خاک بماند و بعدها باعث آلودگی ریشه درختان شود، را کاهش می دهد. زمین هایی که قبلا در آنها غلات کشت شده اند، برای احداث باغ مناسب تر می باشند. شیب قابل قبول برای احداث باغ ۱ تا ۱۰ درصد می باشد، زمین های با شیب تند به دلیل خطر فرسایش و عدم امکان استفاده از ابزار و آلات مکانیزه کشاورزی مناسب نیستند.
برخی از محدودیت ها و عوامل نامساعد، قبل از کاشت قابل اصلاح می باشند، مانند: اصلاح خاکهای کم عمق از طریق برداشتن خاک به صورت نواری و کاشت ردیفی درختان در داخل نوارها، که باعث القاء رشد خوب و افزایش کیفیت میوه می گردد، استفاده از ماشین های تولید کننده باد یا بخاری ها برای محافظت از سرما، در باغ هایی که در ارتفاع نامناسب احداث شده اند؛ کاشت گیاهان پوششی بین ردیف های درختان در مکانهایی که دارای بافت شنی- لومی هستند و به شدت مستعد فرسایش اند. علاوه بر این محدودیت منابع آب و عناصر غذایی نیز، از طریق مبارزه با علفهانی هرز، رعایت فاصله مناسب بین درختان، تأمین عمق مفید برای رشد ریشه، استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای یا آبیاری زیرزمینی، مالچ های طبیعی و مصنوعی، اضافه کردن کودهای آلی و شیمیایی قابل اصلاح می باشند.
کاشت و آماده سازی
اولین گام قبل از احداث باغ، تهیه نمونه از قسمت های مختلف، به منظور اطلاع از خصوصیات فیزیکوشیمیایی آن می باشد. بر خلاف ازت (به دلیل حساسیت به شسته شدن)، آهک، فسفر و به میزان کم تر پتاسیم، به آهستگی از سطح به طرف پایین در خاک حرکت می کنند. این رو، اضافه کردن این عناصر قبل از کاشت به خاک، باعث عملکرد بهتر آنها می شود. کاشت گیاهان پوششی مانند جو زمستانه، یک سال قبل از کاشت درختان هلو، باعث افزایش مواد آلی خاک می شود. مبارزه با علف های هرز دائمی (مانند مرغ و اویارسلام) و ضدعفونی خاکی در صورت آلودگی به نماتدها، از اقدامات ضروری قبل از کاشت محسوب می شوند.
زمان کاشت نهال ها، از پاییز تا اوایل بهار (اسفند تا فروردین) و در حالت خواب انجام می شود. در مکان هایی که از نظر دسترسی به آب مشکل وجود دارد، استفاده از نهال های بزرگ تر، در حفظ و گیرایی آنها مؤثر است. در نظر گرفتن عمق مناسب در زمان کاشت نهال های هلو اهمیت زیادی دارد، زیرا کاشت عمیق باعث ضعیف شدن و یا مرگ نهال خواهد شد.
فاصله بین ردیف ها بر اساس نوع سیستم تربیت و اینکه باغ متراکم، نیمه متراکم و یا غیر متراکم باشد، متفاوت است. باغ های متراکم برای تولید محصول زودهنگام احداث می شوند و البته باید بررسی های کاملی از دیدگاه اقتصادی، هزینه ها و نوع هرس صورت گیرد. درختان در هر سیستمی که باشند، در سومین سال تولید (پنجمین سال یا فصل رویشی) به طور تقریبی، عملکرد / هکتار مشابهی خواهند داشت.
طراحی سیستم آبیاری متناسب با شرایط آب و هوایی و خاک، از نکات مهم در احداث باغ های هلو می باشد. آبیاری قطره ای یا زیرزمینی که آب را به آهستگی و در نقاط مطلوب در اختیار گیاه قرار می دهد، به دلیل کاهش تبخیر از کارآیی بالایی برخوردارند، اما، از طرف دیگر به یک منبع آب
کاملا تمیز و فیلتر شده نیاز دارند. در اکثر باغها از لوله های ۵/۱ اینچی پلی اتیلن برای خطوط جانبی که پای درخت قرار می گیرند، استفاده می شود. به طور کلی، برای کنترل اختلاف فشار از انتهای یکی به دیگری، حداکثر طول لوله ها ۵/۸ تا ۹ متر در نظر گرفته می شود. استفاده از لوله های مقاوم به اشعه ماوراء بنفش باعث افزایش عمر لوله ها در برابر نور آفتاب می گردد.
نیاز آبی درختان جوان و بالغ با یکدیگر کاملا متفاوت است. به طور معمول در سال اول کاشت یک قطره چکان با فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر از درخت و در بهار سال دوم، قطره چکان دوم در جهت مخالف، به فاصله ۷۰ سانتی متری تنه درخت نصب می شود. در روش دیگر، در اولین فصل رویشی، دو قطره چکان با فاصله ۷۰ سانتی متری از تنه در هر دو طرف قرار داده می شود. سپس در سال چهارم که اولین محصول انبوه و اقتصادی تولید می شود، دو یا تعداد بیشتری قطره چکان برای هر درخت به فاصله ۲ متری تنه اضافه می گردد.
انتخاب پایه ها و ارقام مناسب، بر اساس شرایط منطقه، وجود یا عدم وجود تنش های زنده و غیر زنده و همچنین هدف از تولید ( بازارهای محلی یا دوردست، کمپوتی یا تازه خوری و غیره) صورت می گیرد. با توجه به تنوع زیاد ارقام هلو و شلیل، برای مدیریت بهتر باغ و برداشت میوه، پیشنهاد می شود ارقام به گونه ای انتخاب شوند که زمانهای برداشت متفاوتی داشته باشند ( زودرس، میان رس و دیررس) و تاریخ های رسیدن میوه، حداقل یک هفته با یکدیگر اختلاف داشته باشند، تا از رسیدن میوه ها در یک زمان جلوگیری شود.
مدیریت کف باغ
خاک بخش زیرین اکوسیستم گیاه را تشکیل داده و آگاهی از شرایط زنده (علف های هرز، آفات و بیماری ها) و غیرزنده (ساختمان فیزیکی و شیمیایی خاک) قبل از کاشت درختان هلو بهره وری اقتصادی باغ را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. مدیریت کف باغ، عملیات قبل و پس از احداث باغ را در بر می گیرد و از طریق کنترل علف های هرز، آفات و بیماریها، ایجاد تعادل در مواد غذایی و حاصلخیزی خاک، بالا بردن ظرفیت نگهداری آب و کاهش فرسایش خاک، رل مهمی را در طول عمر، عملکرد کمی و کیفی درختان هلو ایفاء می نماید.
مدیریت کف باغ قبل از کاشت
رقابت علف های هرز، تاثیر چشمگیری در کاهش میزان رشد درختان جوان و تأخیر در شروع باردهی دارد. از این رو شناسایی علف های هرز قبل از احداث باغ، در چگونگی کنترل آنها اهمیت زیادی دارد. مدیریت علف های هرز چندساله بسیار مشکل است، زیرا هر ساله روییده و در اطراف درخت انتشار می یابند. به عنوان مثال، علف های هرز دائمی مانند پیچک ( Toxicodenron radicansL.) Kutze ) و سورگوم (.Sorghum halepense(L.)Perse)به حداقل ۲ تا ۳ بار و گاهی بیشتر، استفاده از علف کش ها و عملیات شخم زنی نیاز دارند. به علاوه، برخی از علف های هرز دائمی مانند اویارسلام (.Cyperus esculentus L) به آسانی، حتی توسط علف کش ها قابل کنترل نبوده و برای جلوگیری از مشکلات بعدی، می بایست قبل از کاشت درختان هلو، با شخم های مکرر و یا علف کش آنها را کنترل نمود. علفهای هرز یک ساله نیز برای کسب آب و مواد غذایی با درختان جوان رقابت می کنند و میزبان خوبی برای آفات و بیماری هایی هستند که به درختان جوان صدمه می زنند.
یکی از راه های کنترل علف های هرز، استفاده از گیاهان چمنی با پوششی می باشد. کاشت این گیاهان، یک یا دو سال قبل از احداث باغ، ضمن بهبود ساختمان خاک، جمعیت علف های هرز یک ساله، دائمی و میزان تجمع بذر آنها را کاهش می دهد. استفاده از گیاهان پوششی، نیازمند داشتن اطلاعات لازم درباره ی چرخه ی زندگی آنهاست و گونه هایی استفاده می شوند که با محیط و مدیریت باغ به خوبی هماهنگ باشند. احداث باغ هلو، در زمینی که قبلا در آن علف به مانند( Festuca .arundinacea Schreber) کاشته و برگردانده شده باشد، علاوه بر جلوگیری از هدر رفتن نیترات، به طور محسوسی از مقدار و دفعات استفاده از علف کش ها، در باغ های جوان می کاهد. اما اگر همین گیاه پوششی در زمین باقی بماند، برای درختان هلو به صورت رقیب خواهد بود. بنابراین، چند ماه قبل از کاشت درختان هلو، این گیاهان با علف کش های غیر انتخابی و یا شخم حذف می شوند. بقایای این علف ها در زمین مانند یک مالچ، ظرفیت نگهداری و نفوذ آب در خاک را افزایش داده و مانع رشد علف های هرز می شود. از گیاهان پوششی با رقابت کمتر اما سازگارتر، حتی پس از احداث باغ در بین ردیف ها نیز می توان استفاده نمود.
عملیات شخم زنی یکی دیگر از راه های کنترل علف های هرز پیش از احداث باغ می باشد. اما بهتر است عملیات شخم زنی به حداقل برسد، زیرا شخم زیاد، باعث بالا آمدن بذر علفهای هرز به روی خاک شده و شرایط را برای جوانه زنی آنها مساعد می کند. علاوه بر روش های بالا، استفاده از انرژی خورشیدی برای مبارزه با علف های هرز و بیماریهای خاکزی، یکی از روش های مناسب و منطبق با محیط زیست. می باشد. بدین منظور، قبل از کاشتن درختان، برای بالا بردن درجه حرارت خاک در طی فصل گرم، به مدت ۶ تا ۸ هفته سطح خاک مرطوب با پلاستیکی شفاف پوشانده می شود.
مدیریت کف باغ پس از کاشت
تأثیر علفهای هرز در کاهش عملکرد
درختان جوان هلو، حساسیت بیشتری به رقابت برای مواد غذایی دارند، بر این اساس، علف های هرز می توانند عملکرد درختان جوان هلو را به میزان بالایی کاهش دهند. حساسیت درختان بزرگ تر، البته بسته به گونهی علفهای هرز و محدودیت منابع غذایی به خصوص در شرایط خشک، کم تر از درختان جوان می باشد. برخی از علف های هرز یک ساله مانند گندمک از نظر ایجاد رقابت برای جذب مواد غذایی تأثیری ندارند، اما محل مناسبی را برای زمستان گذرانی آفات فراهم می کنند. تعدادی از علف های هرز، نیز میزبان مناسبی برای ویروس هایی مانند لگه حلقوی گوجه فرنگی (ToRS) هستند که بوسیله نماتدها منتقل می شوند. مبارزه با علف های هرز در کاهش بیماری های ویروسی که از طریق نماتدها منتقل می شوند، نیز مؤثر است. یکی دیگر از اثرات منفی علف های هرز گلدار، جذب زنبور عسل و ایجاد اختلال در گرده افشانی درختان هلو می باشد.
کنترل علف های هرز، بر اساس میزان صدمات آنها انجام می گیرد، زیرا هزینه هایی که برای حذف کامل علفهای هرز در تمامی فصل ها صرف می شود، ممکن است با در آمد چندین سال حاصله از باغ جبران نشود. برخی از علفها مانند سورگوم، خطرات جدی را از لحاظ رقابت برای مواد غذایی ایجاد می کنند، در حالی که برخی دیگر مانند علف آزمکی (.Draba verna L) این خطر را ندارند. بهترین زمان کنترل علف های هرز خطرناک موقعی است که هنوز به بذر نرفته اند، زیرا مبارزه با علفهای هرز بالغ، از نظر رقابت برای مواد غذایی و هم از نظر میزان تولید بذر، مشکل تر است. موقعیت و مکان قرار گرفتن علف های هرز در باغ، در مدیریت آنها اهمیت زیادی دارد. بدین لحاظ، کف باغ به دو بخش بین ردیفها (محل رفت و آمد ماشین آلات و ادوات باغبانی و درون ردیفها (درختان در آنجا قرار می گیرند)، تقسیم می گردد. در این تقسیم بندی، گیاهانی مانند علف بره، اگر در پای درختان قرار گیرند، علف هرز و اگر در بین ردیف ها باشند، گیاه پوششی محسوب می شوند.
اثر مدیریت کف باغ در جمعیت حشرات و موجودات ریز خاک
علف های هرز و گیاهان پوششی، پناهگاه مناسبی برای حشرات، نماتدها، ویروس ها و جوندگان هستند. مدیریت کف باغ می تواند روی تعادل بین موجودات مفید و مضر تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان می دهد، تعدادی از علف های پهن برگ و لگومها محل خوبی برای تجمع حشرات (شته ها و زنجره ها) هستند، در حالی که برخی گیاهان پوششی مانند علف بره، جمعیت کنه های پارازیت را زیاد می کنند و یا مانند گندمک پناهگاه خوبی برای سینها هستند که روی کیفیت میوه تأثیر بدی می گذارند. تعدادی از گیاهان خانوادهی مرکبان و چتریان در جذب حشرات مفید و حشرات پرداتور یا شکارچی موثرند. همچنین، استفاده از مالچ های کمپوستی، استفاده ی کم تر از علف کش ها، کاهش دفعات علف زنی، در افزایش جمعیت پرداتورهای عمومی نقش مؤثری را ایفاء می نماید. مالچ های کمپوستی، از طریق تأمین منابع شکار، جمعیت پرداتورها را افزایش داده و با ایجاد پوشش فیزیکی و میکروکلیمایی محل اسکان آنها را فراهم می کنند.
استفاده از برنامه های IPM یا مدیریت تلفیقی، امروزه بهترین روش مدیریت کف باغ است، که به صورت هدف مند جمعیت حشرات مفید، علف های هرز، آفات و بیماری ها را به خوبی کنترل می کند. در این برنامه استفاده از علف کش های خطرناک مانند D-۲، ۴، به دلیل سمیت زیاد برای حشرات پرداتور، حذف یا محدود شده است. کاشت گیاهان پوششی در نزدیکی تنه درختان، خطر حملهی جوندگان را زیاد می کند. برای رفع این مشکل، دور تنه ی درخت با استفاده از مواد شیمیایی دور کننده و با نوارهای محافظت کننده پوشانده می شود.
مدیریت گیاهان پوششی
مدیریت گیاهان پوششی، بر اساس شخم کامل، استفاده به عنوان مالچ و یا حذف با علف کش متفاوت می باشد. در بهترین حالت، معمولا داخل ردیفها عاری از هر گونه علف نگه داشته می شود و از گیاهان پوششی بین ردیف ها استفاده می شود. گیاه پوششی مناسب می بایست با شرایط آب و هوای منطقه سازگار بوده و ضمن کنترل علف های هرز، جلوگیری از فرسایش خاک و بهبود کیفیت آن، باعث اختلال در رفت و آمد ماشین آلات و حرکت و جاری شدن آب (در صورت آبیاری به طریقهی جوی- پشته نشده، از همه مهم تر با درختان هلو برای جذب مواد غذایی و نور رقابت ننماید.
انتخاب گیاهان پوششی بر اساس خصوصیات آنها (ارتفاع، گسترش ریشه، میزان مصرف آب، مقاومت به خشکی، سرما و گرما، سایه اندازی و سهولت حرکت ماشین آلات روی آنها تعیین می شود. با در نظر گرفتن این عوامل، برخی از گرامینه های مقاوم به سرما مانند پوآ (Poa pratensis) و علف بره (Festuce)، لگوم های زمستانی مانند ماشک و شبدر نیز برای بهبود فیزیک خاک و افزایش مواد غذایی آن گیاهان پوششی مناسبی برای فلور خاک هستند که به صورت نواری بین ردیف ها کاشته میشوند.
گیاهانی مانند شبدر، اگر چه در تثبیت ازت و مواد آلی خاک نقش مثبتی دارند، ولی به دلیل اثر نامطلوب روی کیفیت میوه در زمان آزاد کردن ازت و مواد غذایی، نباید تا زمان برداشت میوه در زمین باقی بمانند.
مبارزه با علفهای هرز از طریق روش های شیمیایی (علف کش ها) و مکانیکی (سوزاندن، شخم و مالچ) انجام می گیرد. در صورت مبارزه ی شیمیایی، با وجود این که تعداد زیادی از علف کش ها را می توان در باغهای هلو استفاده نمود، اما انتخاب نوع و زمان استفاده از آنها، با توجه به امکان تأثیر منفی برخی از آنها روی تنه، اهمیت زیادی دارد. علف کش ها، می بایست با هدف نگهداری جمعیت علف های هرز در آستانه خسارت اقتصادی (عدم کاهش عملکرد و کیفیت میوه، اختلال در حرکت ماشین آلات و فعالیت کارگران مورد استفاده قرار گیرند. همچنین استفاده از یک علف کش و یا علف کش های مختلف با یک اثر به دفعات زیاد، منجر به بروز مقاومت در علفهای هرز می شود. بنابراین، ترکیبی از علف کش ها با دامنه ی اثرات متفاوت می تواند مورد استفاده قرار می گیرد. با این همه، باید در نظر داشت، کاربرد طولانی مدت این ترکیبها، ممکن است باعث طغیان یک یا چند علف هرز شده، بافت خاک را ضعیف و حاصلخیزی خاک را کاهش می دهد. امروزه، استفاده از علف کش های طبیعی مانند اسید پلارگونیک، سرکه و روغن های میخک، سینامون، مرزه تابستانه و آویشن، در باغهای ارگانیک در اوایل فصل رشد، رایج شده است، اما، این علف کش ها بسیار گران قیمت بوده و برای دفع تمام علف ها نیز مناسب نیستند.
استفاده از این کودهای حیوانی، مستلزم مراقبت از اثرات نامطلوب ناشی از آزادسازی فسفر و ازت در خاک و یا علف های هرز موجود در آن می باشد. از مزایای مالچ های طبیعی، می توان به آزادسازی تدریجی مواد ارگانیک، بهبود ساختمان فیزیکی و حفظ رطوبت خاک اشاره کرد. همچنین مالچ های کمپوستی، با وجود تعداد زیادی از میکروارگانیسم ها، میزان سموم ترشحی توسط قارچ ها را کاهش داده و مانع از رشد قارچ عامل پوسیدگی قهوه ای (Monilinia fructicola) میشوند. مالچ های خشک (کاه، تراشه چوب و خاک اره، کاغذ خرد شده) هم برای کنترل علف های هرز درختان هلو قابل استفاده می باشند، ولی مالچ های خشک خطر آتش سوزی را افزایش می دهند. مالچ های غیر آلی (پلاستیک های سیاه)، نیز باعث بالا رفتن هزینه های تولید می شوند.
بیشتر در درخت هلو، نهال هلو ، آفات و بیماری های درختان هلو، ارقام و پایه های هلو و شلیل
