پیوند میوه های هسته دار
مهمترین میوه های هسته دار شامل هلو، بادام، آلو، زردآلو، گیلاس و آلبالو بوده که بصورت تجاری در جهان کشت و کار می شوند. پیوند جوانه روش رایج برای ازدیاد میوه های هسته دار می باشد. چوب جوانه را می توان از درختان خواب و یا در طول فصل رشد جمع آوری کرد. باید جوانه های نوک تیز را انتخاب کرد و از انتخاب جوانه های گرد خودداری کرد، چرا که جوانه های گرد معمولا جوانه گل می باشند. اگر جوانه ها چندتایی باشند، جوانه وسطی که نوک تیز می باشد، از نوع رویشی بوده و باید انتخاب شود. دو جوانه بیرونی از نوع جوانه گل می باشند.
چوب جوانه را می توان در فصل خواب جمع آوری کرد و برای چند ماه انبار کرد، اما اگر چوب پیوندک در طی فصل رشد جمع آوری شود، فورا باید استفاده شود. باید از پایه های در حال رشد فعال استفاده کرد تا پوست آنها براحتی جدا شود. برای میوه های هسته دار پیوند T را در تابستان یا پاییز انجام میدهند.
همچنین، می توان در بهار پیوند جوانه را انجام داد. در این زمان، چوب جوانه رشد سال جاری معمولا نابالغ بوده و نمی تواند به عنوان پیوندک کار برود، بنابراین از چوب جوانه خواب انبار شده، استفاده می شود.
در زمان انجام پیوند جوانه، یک سوم انتهایی پایه را حذف کرده و قسمت باقیمانده پایه در بالای جوانه پیوندک شده، می تواند به نمو پیوندک کمک نماید، اما هر گونه شاخه و پاجوش که از روی پایه رشد کند، باید حذف شود.
در صورتی که در برخی گونه ها عمق زخم زیاد باشد، صمغ ترشح شده و از رشد جوانه جلوگیری می کند. بنابراین، باید مراقب بود که برش T دقیقا در روی پوست ایجاد شود.
پایه های هلو
از خصوصیات مورد نظر در انتخاب پایه های هلو می توان به مقاومت به استرس های غیر زنده (غرقابی، کلروز، تراکم خاک و دمای زمستان)، تکثیر آسان (جنسی و غیرجنسی)، مقاومت به آفات و بیماریهای خاکزی (نماتودها و قارچها)، افزایش عملکرد و کیفیت میوه، کنترل رشد و استقرار خوب در خاک اشاره کرد. پایه های هلو عبارتنداز:
١- هلو: اصلی ترین پایه برای هلو خود هلو بوده و ارقام مختلف آن روی پایه های هلو رشد بهتر و باردهی مطلوب تری دارند، ولی این ارقام روی پایه های بذری زردآلو و بادام نیز قابل پیوند می باشند. باید به این نکته توجه شود که سه پایه مذکور به خاک های مرطوب و با زهکش ضعیف حساسیت نشان می دهند، اگر چه ریشه های زردآلو و بادام به کلروز ناشی از آهک مقاوم تر از هلو می باشند، ولی بدلیل سازگاری پیوندی پایینی که با هلو دارند، توصیه نمی شوند. پیوند زردآلو روی هلو سازگار بوده، ولی برعکس آن ناسازگار می باشد.
پیوند هلو روی بادام استفاده نمی شود، ولی پیوند بادام روی هلو انجام میشود. هلو نسبت به خاکهای دارای زهکشی ضعیف حساس بوده و در خاک های دارای زهکشی مطلوب (مانند بافت لومیشنی) از پایه های بذری آن استفاده می شود. از پایه های خود هلو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف – نماگارد: این پایه از تلاقی P. persica و P. davidiana بدست آمده و دارای قدرت رشدی بالا، سازگاری پیوندی خوب و مقاوم به نماتود بوده و در خاک های آلوده به نماتود کاربرد دارد. البته این پایه به نماتود مولد گره ریشه و نماتود حلقوی حساس می باشد. همچنین این پایه به پوسیدگی قارچی ریشه، ورتیسیلیوم، کلروز ناشی از آهن و غرقابی حساس بوده و پاجوش دهی بالایی دارد.
ب- نمارد. این پایه دارای برگ قرمزرنگ بوده و از نظر خصوصیات مزرعه ای و نگهداری به نماگارد شباهت های زیادی دارد، ولی رشد نسبتا قوی تر و مقاومت بهتری به نماتود مولد گره ریشه داشته و به شانگر باکتریایی حساس می باشد.
پ- کادامان : این پایه از تلاقی P. persica و P. davidiana بدست آمده و دارای قدرت رشدی خوب و زودبادرهی بوده و اندازه میوه در آن بزرگتر از GF677 شده و همچنین به غرقابی و کلروز ناشی از آهن مقاوم می باشد.
ت- بایلی: این پایه دارای قدرت رشدی بالا بوده و مقاومت خوبی به سرما و نماتود مولد زخم ریشه داشته، اما به نماتود مولد گره ریشه، غرقابی و پوسیدگی قارچی ریشه حساس می باشد.
از پایه های دیگر خود هلو می توان به هالفورد، لوول”، روبیا، هیگاماه، گاردین و سیبرین سی اشاره کرد.
۲- هیبریدهای هلو بادام (GF):دو پایه معروف هلو بادام GF677 و GF557 بوده که پررشد بوده و سازگاری خوبی با بادام و هلو دارند. این پایه ها به خشکی، خاکهای آهکی و زیادی عنصر بر در خاک مقاوم بوده و ریشه زایی خوبی دارند که مقاومت به آهک و خشکی را از بادام و قدرت رشدی را از هلو گرفته اند (البته از تلاقی هلو و بادام برای تولید هلوهای کمپوتی هم استفاده شده است).
الف – GF677: این پایه یک هیبرید طبیعی بوده و پررشدتر از GF557 می باشد. سیستم ریشه و استقرار آن خوب بوده و به علت رشد زیاد دیربارده می باشد. همچنین در سال های اول باردهی عملکرد آن کم بوده و اندازه میوه ها کوچک و رنگ میوه ضعیف می باشد، ولی در سال های بعد این مشکلات رفع می شود. این پایه به خاک سنگین و غرقابی ح… اس و به کلروز ناشی از آهن مقاوم می باشد.
ب – GF557: خصوصیات این پایه شبیه GF677 بوده ولی قدرت رشد کمتری داشته و به نماتود زگیل ریشه مقاوم می باشد.
۳- آلو: آلوی میروبالان ( P . cerasifera) در خاکهای سنگین و دارای زهکش نامناسب به عنوان پایه برای هلو استفاده می گردد. برای پاکوتاه کردن هلو می توان از هلوی میسوری، پایه P.tomentosa و پایه های بذری هلو به همراه یک میان پایه از گونه P. subcordatat استفاده نمود.
پایه های بادام
۱- پایه بادام: بادام بهترین پایه برای خود محسوب می شود، ولی در خاک های مرطوب، شنی و آلوده به نماتود نمی تواند بکار رود. پایه بادام مقاوم ترین پایه هسته دار به کلروز ناشی از زیادی آهک در خاک می باشد. در مقابل، هلو کمترین مقاومت را به زیادی آهک خاک دارد.
۲- پایه هلو: پایه های هلو در مقایسه با پایه های خود بادام باعث کاهش عمر این گیاه می شوند. دو پایه اصلاح شده و مقاوم به نماتود هلو بنام نماگارد و نمارد می باشند. خصوصیات آنها در بخش پایه های هلو ذکر شده است.
۳- هیبریدهای هلو بادام (GF): دو پایه معروف هلو بادام GF677 ( پررشدتر) و GF557 بوده که پررشد بوده و سازگاری خوبی با بادام و هلو دارند. این پایه ها به خشکی، خاکهای آهکی و زیادی عنصر بر در خاک مقاوم بوده و ریشه زایی خوبی دارند.
۴- پایه آلو: آلوی ماریانا به عنوان پایه برای بادام مورد استفاده قرار گرفته و به خاکهای مرطوب، سنگین و فاقد زهکشی مناسب و همچنین بیماری آرمیلاریا مقاومت دارد. آلوی میروبالان در خاکهای سنگین و دارای زهکشی نامناسب به عنوان پایه برای بادام استفاده میشود.
۵- زرد آلو: در استفاده از زردآلو به عنوان پایه برای بادام باید توجه داشت که این پایه با بادام علائمی از ناسازگاری را نمایش میدهد.
پایه های آلو
۱- آلو: در خاک های سنگین و با زهکشی ضعیف از آلو به عنوان پایه استفاده میشود. از معروف ترین پایه های آلومیتوان به آلوی ماریانا ۲۶۲۴ و گوجه میروبالان اشاره کرد. آلوی ماریانا ۲۶۲۴ از تلاقی گوجه میروبالان و یک گونه آلوی وحشی در تگزاس بدست آمده است که پررشد و سهل ریشه زا می باشد و به خاکهای مرطوب، سنگین و فاقد زهکشی مناسب و همچنین بیماری آرمیلاریا مقاومت دارد. از پایه های پاکوتاه کننده آلو میتوان به آلوی سنجولین، P. tomentosa آلوی وحشی پاسیفیک و پایه جدید پیکسی که توسط ایستگاه EM معرفی شده است اشاره کرد. P. tomentosa به بیماری باکتریایی شانکر حساس بوده و سبب بروز این عارضه در درختان الو می گردد.
پایه های زردآلو
۱- زرد آلو: زردآلو بهترین پایه برای خودش محسوب شده و به خاکهای آهکی مقاوم می باشد.
۲- آلو: پایه های آلو برای زردآلو هنگامی استفاده می شوند که خاک برای استفاده از پایه هلو و یا زردآلو به عنوان پایه، مرطوب و سنگین باشد. آلوی سنجولین به عنوان پایه پاکوتاه کننده برای زردآلو استفاده میشود. زردآلوی تاج آویزان یک رقم خاص نبوده و مشروط به ترکیب پایه، میان پایه و پیوندک میباشد که از پایه گوجه میروبالان، میان پایه آلوی درگزی و پیوندک زردآلو بدست آمده است. این ترکیب باعث میشود که شاخه ها حالت افقی و افتاده پیدا کنند و پس از چندین سال در اثر وزن محصول تاج تقریبا به حالت آویزان در می آید. زردآلوی تاج آویزان، در مقایسه با زردآلوهایی که تاج ایستاده دارند، حجم تاج کمتری داشته و در فواصل کمتری کشت می شود و می توان از آن برای میانه کاری بین درختان گردو استفاده کرد.
پایه های گیلاس
١- محلب (آلبالو تلخه): محلب ( P. mahaleb) یک پایه نسبتا پاکوتاه کننده برای گیلاس بوده و در خاک های خشک و سنگلاخی با تهویه خوب مطلوب می باشد. این پایه دارای ریشه های عمیق بوده و استقرار آن در خاک مناسب می باشد. درختان روی این پایه کمی کوتاه تر از مازارد بوده و زودتر محصول می دهند. محلب به سرما، خشکی، کمبود روی، گال طوقه، شانکر باکتریایی و بسیاری از نماتودها مقاوم بوده، ولی به خاکهای مرطوب و با زهکشی ضعیف، نماتود گره ریشه و فیتوفترا حساس می باشد. محلب اصلی ترین پایه برای گیلاس در ایران می باشد.
۲- مازارد: این پایه یک انتخاب از گیلاس بوده که پررشدتر از محلب بوده و خاکهای مرطوب را بهتر از محلب تحمل می کند. این پایه در آمریکا نتایج بهتری از محلب داده و معمولی ترین پایه گیلاس در دنیا می باشد. بطور کلی مازارد در خاکهایی که برای محلب سنگین می باشند، کاربرد دارد. پایه مازارد به نماتود گره ریشه، فیتوفترا و قارچ ریشه مقاوم بوده، ولی به گال طوقه، شانکر باکتریایی، سرما، شته لکه برگ و کمبود روی حساس می باشد. همچنین این پایه در خاکهای شنی رشد خوبی داشته و در مقایسه با محلب پاجوش کمتر تولید کرده و ریشه های سطحی دارد. مازارد برای گیلاس مطلوب تر از محلب بوده، ولی برای آلبالو، محلب پایه مطلوب تری نسبت به مازارد به نظر می رسد.
۳-F12/1 : یک کلونی از مازارد و از گونه گیلاس بوده و به روش غیرجنسی (خوابانیدن) تکثیر می شود که توسط ایستگاه EM معرفی شده است. این پایه پررشدتر و قوی تر از مازارد بوده و نسبت به خاکهای مرطوب مقاومت بیشتری دارد. همچنین این پایه نسبت به گموز مقاومت خوبی دارد.
۴- آلبالو: آلبالو به خاکهای سنگین و مرطوب و سرما مقاومت خوبی داشته و به علت اختلاف شدید در سرعت رشد، با گیلاس ناسازگاری نشان می دهد و لذا یک پایه تجاری برای گیلاس محسوب نمی شود. معروف ترین پایه از نوع آلبالو استاکتون مورلو” نام داشته که دارای درختانی نیمه پاکوتاه بوده و یکی از بهترین پایه های پاکوتاه کننده برای گیلاس به شمار می آید و درختانی به اندازه ۵۰ درصد مازارد تولید می کند. این پایه استقرار نسبتا خوبی داشته و بسیار زودبارده می باشد، بطوری که باردهی پیوندک روی این پایه سریع تر از مازارد می باشد. این پایه به بیماری گموز مقاوم بوده، بنابراین قابلیت کشت در شرایط خاک مرطوب را دارا بوده و خاک های رسی و مرطوب را بخوبی تحمل می کند. از پایه های دیگر آلبالو میتوان به ولادیمیر ، کب و دنه اشاره کرد. ولادیمیر بیشتر از استاکتون مورلو باعث پاکوتاهی گیلاس میشود.
۵- کلت: این پایه از تلاقی P. avium و P pseudocerasus بدست آمده و باعث پاکوتاهی گیلاس می شود، ولی به علت حساسیت شدید به گال طوقه و ریشه ناشی از اگروباکتریوم در ایران جواب نداده است. قدرت پاجوش دهی آن بالا بوده و درختان پیوند شده روی آن دیر خزان می کنند.
۶- سری گیسن (گیزه): این پایه ها در آلمان معرفی شده اند و باعث پاکوتاهی گیلاس می شوند. انواع مختلفی از این پایه ها وجود دارند و مهم ترین آنها عبارتنداز:
الف – گیزلا ۵: این پایه از تلاقى P.« rvium و P canescens بدست آمده و اندازه درختان روی آن نصف مازارد شده و عملکرد آن دو برابر مازاد می باشد.
ب – گیزلا ۶: این پایه از تلاقی P . avium و P candescens بدست آمده و نیمه پاکوتاه کننده بوده و اندازه درختان تولیدی روی آن حدود ۸۰-۷۰ درصد اندازه درختان روی مازارد می باشد. این پایه زودباردهی و محصول زیاد را به پیوندک القا کرده و سازگاری وسیعی با انواع خاکها دارد (حتی به خاکهای سنگین و در مقایسه با مازارد و محلب مقاومت بیشتری به شانگر باکتریایی و ویروس های بیماری زا دارد.
پ – گیزلا ۷: این پایه درختانی نصف مازاد تولید کرده و عملکرد آن هم از مازاد بیشتر می باشد.
ت- گیزلا ۱۲: این پایه موجب تحریک زودباردهی شده و نیمه پاکوتاه کننده می باشد. اندازه درختان تولیدی روی این پایه ۶۰ درصد پایه مازارد شده و عملکرد آن هم تقریبا دو برابر مازارد می باشد. این پایه مقاومت خوبی به انواع خاکها و ویروس ها داشته و مشکل پاجوش دهی نداشته و استقرار خوبی در خاک داشته، ولی همانند گیزلا ۶ بهتر است که در زمان باردهی سنگین از قیم استفاده شود.
۷- سری MxM: این پایه ها از تلاقی مازارد و محلب بدست آمده اند و دارای سازگاری خوبی با ارقام گیلاس می باشند.
از پایه های دیگر گیلاس می توان به ادابریز (فرانسه)، ویروت (آلمان)، انمبل (بلژیک)، P-HL (ازتلاقی گیلاس و آلبالو در کشور چک) و Pi- ku اشاره کرد.
بیشتر در پیوند میوه های دانه دار، پیوند شاخه و جوانه
