بادامی ریز زرند
زادگاه این رقم، شهرستان زرند کرمان می باشد که اولین بار از آنجا گزینش شده است. این رقم پررشد و دارای تاج گسترده با غالبیت انتهایی متوسط می باشد. ارتفاع آن می تواند به ۵/۳ متر هم برسد. تقریبا همه ی برگ های موجود در این رقم به صورت مرکب و سه برگچهای می باشد و فاقد برگهای تکی و یا چهارتایی است. براساس گزارش های موجود تمام ارقام پسته به قارچ فیتوفتورا حساس می باشند، اما بادامی ریز زرند نسبت به سایر ارقام حساسیت کمتری به این بیماری نشان میدهد و ریشه های عمیق این رقم در خاکهای شور کمتر به وسیله قارچ Phythophotra citrophora خسارت می بیند. استفاده از این رقم به عنوان پایه به همراه رقم سرخس در خاکهای شور همراه با مشکل کمبود آب توصیه می شود. مقاومت این پایه به شوری نسبت به پایه سرخس و بنه بیشتر می باشد.
سرخس
زادگاه این رقم را آسیای مرکزی، مرز ایران و افغانستان و شمال شرقی ایران می دانند. واریته سرخس به طور گسترده در استان های خراسان و گلستان پراکنش دارد. کل سطح مربوط به این واریته در حدود ۲۰۰۰۰ – ۱۷۰۰۰ هکتار است. وجود این واریته در این مناطق از لحاظ مقاومت خاک در برابر فرسایش آبی و خاکی و تولید میوه و استفاده به عنوان پایه، داری اهمیت میباشد. به طورکلی واریته سرخس به Phythophora spp حساس می باشد ولی شوری خاک را تحمل می کند. اگرچه در این زمینه اختلاف زیادی با رقم بادامی – ریز مشاهده نشده است.
بنه ( P. mutica)
بنه گونه ی عمومی وحشی جنس پسته در ایران می باشد که به همراه بادام وحشی در جنگل ها دیده می شود. برگهای آن بسته به نوع زیر گونه ۷-۵ برگچه ای بوده و گلدهی آن نسبت به پسته معمولی زودتر می باشد. این گونه در حدود ۳-۵/۲ میلیون هکتار از جنگل های ایران را در بر می گیرد.
به طور کلی بنه درجات متفاوتی از حساسیت به گونه های قارچ فیتوفتورا، را نشان می دهد. در مقایسه با سایر پایه های پسته نسبت به قارچ P. citrophora حساسیت بالاتری نشان میدهد (۱۳). به طور کلی به نماتد مولد ریشه گرهای بیشترین مقاومت را دارد. بنه نسبت به بادامی ریز، سرخس و قزوینی مقاومت کمتری به شوری دارد. از مشکلات استفاده از این پایه رکود فیزیکی و فیزیولوژیکی بذرهای آن می باشد. همچنین قدرت جوانه زنی بذرهای این گونه و قدرت رشد دانهالهای آن در مراحل اولیه ی رشد، کم می باشد. استفاده از دانهی گردهای بنه برای گرده افشانی پسته سبب کاهش وزن مغز و درصدخندانی و افزایش درصدپوکی در ارقام اوحدی، کله قوچی و ممتاز شده است. استفاده از این پایه سبب ناسازگاری موضعی در محل پیوند می شود و کاهش عملکرد در مورد این پایه نسبت به پایه های سرخس و بادامی ریز مشاهده شده است .
تربینتوس (P, terebinthus)
این گونه به طور وسیعی در نواحی مدیترانه ای پراکنش دارد. عادت رشد آن به شکل درخت یا درختچه می باشد و ارتفاع آن بسته به شرایط محیطی به ۵-۳ متر می رسد، درختان و درختچه های این گونه، در نواحی خشک و خاکهای سنگلاخی و آهکی به خوبی رشد می کنند. برگچه ها در این گونه به شکل تخم مرغی تا کشیده و به تعداد ۶-۴ جفت می باشد. زمان گلدهی آن زمان با پسته معمولی است. ارقام پسته پیوند شده روی این پایه درصد بالایی از میوه های پوک تولید می کنند. این پایه به نماتود مقاوم می باشد و به دلیل عدم رشد یکنواخت پایه و پیوندک، تورم در محل پیوند دیده می شود که این تورم نمی تواند اثرات منفی روی عملکرد ایجاد کند بلکه باعث زودباردهی و افزایش عملکرد می گردد (۶۵). این پایه در اوایل شروع پسته کاری در کالیفرنیا استفاده می شده است ولی بعدا به دلیل حساسیت بالا به پوسیدگی ورتیسیلیومی، مشکل در گیرایی پیوند، عدم یکنواختی درختان پیوند شده بر روی آن و قدرت رشد کم آن نسبت به سایر پایه ها، استفاده از آن محدود شده است ولی به دلیل مقاومت بالای آن به دمای پایین و کارآیی بالای آن در جذب عناصر روی و مس در خاک های فقیر استفاده از این پایه در کارهای بهنژادی توصیه می شود.
آتلانتیکا (Pistacia atlantcia)
پایهی آتلانتیکا قبل از اینتگریما، به عنوان عمومی ترین پایه در کالیفرنیا مطرح بود ولی به دلیل حساسیت آن به قارچ ورتیسیلیوم جایگاه خود را به اینتگریما داد. این پایه بعد از تربیتوس از پایه های مقاوم به سرما محسوب می شود ولی قدرت رشد آن نسبت به اینتگریما کمتر می باشد و دیرتر به مرحله تولید مثل و مرحله زایشی می رسد. پایهی آتلانتیکا نسبت به پایه ی اینتگریما در جذب روی کار آمدتر می باشد. از مشکلات دیگر این پایه شاخه دهی فرعی زیاد می باشد که سبب مشکل در پیوند می گردد.
اینتگریما ( P. integerima)
این پایه دارای قدرت رشد بالایی بوده و بذرهای آن به آسانی جوانه می زند و تولید درختانی یکنواخت می کند. پایهی فوق در بین پایه های استفاده شده کمترین تحمل به سرما را دارا می باشد و با سرمای اوایل فصل خسارت می بیند ولی از لحاظ زودباردهی و قدرت رشد نسبت به آتلانتیکا برتری دارد. از محاسن این پایه، مقاومت آن به قارچ ورتیسیلیوم می باشد که استفاده از این پایه و یا دورگه های آن را به عنوان پایه ی پسته برتری می دهد.
خنجوک ( P. khinjuk)
این گونه در عرضهای بالا به همراه بنه رویش دارد اما در عرض های پایین و مناطق گرم ممکن است به تنهایی رویش داشته باشد. در ایران تنوع وسیعی در این گونه دیده می شود، به همین دلیل گزارش های متنوعی در زمینه ی مقاومت آن به نماتود وجود دارد. این گونه به فیتوفتورا حساس می باشد. بذرهای آن در شرایط طبیعی به سختی جوانه می زند اما در مراحل بعدی، رشد اولیه بهتری نسبت به بنه دارد. از محاسن عمده ی این پایه مقاومت بالای آن به خشکی و دمای بالا می باشد.
دورگه های بین گونه ای
دو دورگه بین گونه ای PGII و UCB1 در آمریکا به عنوان پایه برای پسته استفاده می شود. دورگه بین گونه ای PGII ناشی از گرده افشانی آزاد گونهی آتلانتیکا به عنوان والد مادر و گونه اینتگریما به عنوان والد پدری می باشد. دورگه بین گونه ای UCB1 ناشی از گرده افشانی کنترل شده با همین والدین می باشد. اگر چه در هر دو دورگه بین گونهای والدین یکسان می باشند ولی دو نوع پایه دارای اختلاف هستند.
قدرت رشد هر دو دورگه شبیه به والد پدری می باشد ولی از لحاظ مقاومت به ورتیسیلیوم متفاوت می باشند. هیبرید UCB1 از لحاظ مقاومت به ورتیسیلیوم، حالت بینابین دارد ولی PGII نسبتا حساس است. به طور کلی پایهی PGII در جذب عناصر از پایه UCB1 ناکارآمدتر است. در حال حاضر پایه ی UCB1 بهترین عملکرد را دارا می باشد.
