آفات و بیماری های چای

آفات چای و راه های مبارزه با آنها

آفات چای بیشتر از طریق درختان جنگلی، علفهای هرز، درختان مرکبات و باغ های مجاور، به بوته های چای منتقل می شوند و به جز در چند مورد اکثر این آفات اهمیت اقتصادی چندانی ندارند. آفاتی که تاکنون روی بوته ای چای در شمال ایران جمع آوری و مشخص گردیده اند عبارتند از:

۱- شپشکهای نباتی: شپشک های نباتی حشرات کوچکی هستند که از آفات مهم محصولات کشاورزی گیاهان مناطق نیمه گرمسیری به شمار می روند.

ماده بالغ شپشکهای نباتی أکثرأ بدون بال بوده، سه قسمت سر، سینه و شکم در آنها مشخص نیست و بخش واحدی را تشکیل میدهند. در بعضی از آنها چشمها و شاخکها و پاها رشد کمی۔ دارند و در بعضی از آنها نیز به هنگام بلوغ از بین می روند. بخش دهانشان از خرطوم باریک و بلند و مویی شکل تشکیل شده است که به وسیله آن از شیره نباتی تغذیه می کنند. شپشک های نسر نباتی دارای یک جفت بال غشایی بوده، سه قسمت بدن (سر و سینه و شکم) از هم متمایز است ودر نرها قطعات دهانی رشد نکرده، قادر به تغذیه نیستند. بنابراین، نرها در دوره بلوغ هیچ گونه خسارتی وارد نمی سازند. انواع شپشک های ثباتی را از نظر شکل ظاهری به دو دسته سپردار و بدون سپر به شرح زیر تقسیم می کنند:

الف) شپشکهای سپردار: حشره در زیر پوششی از موم قرار گرفته، به همین منظور این شپشکها را سپردار می گویند. ماده ها پس از تشکیل تغییر مکان نمی دهند، اما نرها پس از کامل شدن از زیر سپر خارج شده، شروع به پرواز می کنند.

سپرها از ترشحات غده های بدن حشره ساخته می شود و بتدریج در دوره های پورگی اول و دوم و بلوغ قسمتهای مختلف آن را تکمیل می کنند، به طوری که سپر یک حشره ماده کامل سه قسمت (جلد پورگی سن اول، جلد پورگی سن دوم و جلد سن سوم یا ماده کامل) بخوبی مشخص شده است. سپر حشرات نر از دو قسمت (جلد پور گی سن اول و جلد پور گی سن دوم) تشکیل شده است.

انواع شپشکهای سپردار که روی چای فعالیت می کنند عبارتند از:

سپردار قهوه ای (Chrysorphalus dictyospermi)

سپردار خاکستری (کاملیا) (Hemiberlesia camelliae)

سپردار بنفش زیتون (Parlatoria oleae)

• سپردار قهوه ای:

مناطق انتشار و گیاهان مورد حمله به وسیله شپشکها:

شپشک سپردار قهوه ای در تمام سواحل دریای خزر از طالش و بندر انزلی تا مازندران و گرگان در باغها وجنگل ها انتشار دارد. این شپشک علاوه بر چای و مرکبات روی انواع شمشاد، برگ نو، کاملیا، کافور، مو و تعداد زیادی از درختان میوه و گیاهان زینتی و غیره دیده می شود.

مشخصات:

بدن ماده و پوره ها به وسیله سپری که به سهولت از بدن جدا می شود پوشیده شده است سپر ماده – های بالغ مدور و وسط آن کمی برجسته و دارای رنگ قهوه ای روشن است. حشره ماده که زیر سپر قرار دارد گلابی شکل و به رنگ زرد لیمویی شفاف است، سپر نرها دراز و بیضی شکل است تخمهای این شپشک تخم مرغی و زرد رنگ است.

شرح زندگی:

سپردار قهوهای تقریبا در اردیبهشت ماه شروع به تخم ریزی می کند. طول مدت تخم گذاری در حدود ۳۰- ۲۰ روز است و ۲۰۰ – ۱۵۰ عدد تخم می گذارد، تخمها خیلی زود تفریخ می شود. در نتیجه، بندرت می توان آنها را دید، پوره هایی که از تخم خارج می شوند چند ساعت روی نبات حرکت کرده، به وسیله باد به نباتات مجاور منتقل می شوند و پس از انتخاب جای مناسب خرطوم خود را در بشره نازک برگها فرو برده، ثابت می شوند. پوره ها به محض این که روی نبات مستحکم شدند، به وسیله ترشحات مخصوص غده های بدن، سپر خود را می سازند و بتدریج قسمتهای مختلف آن را تکمیل می کنند. نرها پس از این که کامل شدند از زیر سپر خارج شده، برای جفت گیری با ماده ها پرواز می کنند و ماده ها پس از بارور شدن شروع به تخم گذاری می کنند. این سپردار در سال ۴- ۳ نسل دارد یعنی ۴- ۳ بار در سال تخم گذاری انجام می گیرد.

خسارت:

سپردار قهوه ای، حشره ای است همه چیز خوار و تغذیه آن بیشتر از سطح فوقانی برگها است و روی شاخه و تنه بندرت دیده می شود. برگها صدمه دیده، زرد شده، می ریزند. خسارت این آفات روی بوته های چای زیاد نیست و اهمیت اقتصادی ندارند و اکثرا در اثر فعالیت دشمنان طبیعی از بین می روند.

• سپردار خاکستری:

(کامنیا سپردار خاکستری از نباتات زیادی تغذیه کرده، روی انواع مختلف گیاهان چه در باغ ها و چه در جنگلها زندگی می کنند. در مازندران و گیلان این آفت، بوته های چای، مرکبات، کاملیا، شمشاد برگ پهن، شمشاد اناری، میموزا، توت و غیره را آلوده می کنند.

سپر ماده، خاکستری و یا قهوه ای روشن و شکل آن مدور و بر آمده است این سپردار بر روی برگ و شاخه، برجسته به نظر می رسد.

سیکل زندگی این آفت شباهت جزیی با سپردار قهوه ای دارد. خسارت این آفت بیشتر در روی بوته هایی است که به حال جنگلی نگهداری شده اند و در این حالت سپردار خاکستری بیشتر در پایین شاخه ها قرار دارد. بوته های آلوده نیز به شدت مبتلا به برگه ریزی می شوند، گر بوته های جنگلسی هرس شدید شوند در اثر فعالیت دشمنان طبیعی این آفت از بین خواهند رفت.

• سپردار بنفش زیتون:

این سپردار در کلیه مناطق ایران انتشار دارد. سپر ماده های بالغ بیضی شکل و رنگ، سپر خاکستری است و جلدهای لاروی در روی سپر ماده قرار دارد، رنگ آنها زیتونی تیره است. بدن حشره ماده به سپر نمی چسبد و رنگ آن بنفش است. این حشره در سال دو نسل کامل و یک نسل ناقص دارد و ماده ها در زیر سپر تخم می ریزند و تخمها به رنگ بنفش و کشیده هستند.

با توجه به این که خسارت این آفات أکثر به وسیله دشمنان طبیعی معدوم می شوند روی بوته های چای زیاد نیست و اهمیت اقتصادی ندارد.

ب) شپشکهای بدون سپر:

این شپشکها فاقد سپر بوده، بدنشان لخت، یا از گرد یا الیاف یا از قشر موئی پوشیده شده است. این شپشک ها مخصوصا در سنین پورگی اول و دوم متحر کند و اکثرا از خود ترشحات چسبناکی تولید می کنند که باعث رشد سریع قارچ مولد دوده در تمام قسمت های گیاه می شود، به طوری که منظره سیاه درختان آلوده را بخوبی می توان از فاصله دور تشخیص داد.

انواع شپشکهای بدون سپر که روی چای فعالیت دارند عبارتند از :

شپشک آرد آلود ساحلی

بالشک در از اندام

• شپشک آرد آلود ساحلی

این آفت در اکثر نواحی شمالی انتشار دارد و علاوه بر چای و مرکبات روی تعداد زیادی از درختان و بوته های زینتی از قبیل شب خسب، لالیکی، شمشاد رسمی، کاج، خرزهره، فردوس و غیره دیده می شود.

مشخصات:

بدن ماده کامل بیضی شکل و نسبتا کشیده بوده، به رنگ صورتی روشن مایل به خاکستری گوشتی است و از قشر کم و بیش ضخیمی که گرد مومی سفید رنگی آن را پوشانده است شکل می گیرد، در کنار و وطرفین بدن حشره ۱۷ جفت رشته مومی و کوتاه و سفید رنگی وجود دارد که ۴ رشته انتهایی آن مشکی و از سایرین بلندتر است. پوشش بدن ماده و لاروها نرم بوده، روی بوته های چای حرکت می کنند و این طور به نظر می رسد که روی آن آرد سفید ریخته شده است و به همین جهت این حشره بنام گرد آلود مشهور است.

شرح زندگی:

شپشک ماده در موقع تخم گذاری در عقب و اطراف خود کیسه مومی سفید ترشح کرده، تخم را در الابلای آن قرار می دهد، کیسه های تخم معمولا در بغل شاخه های فرعی، دمبرگ، میوه و شکافهای تنه و پوست بوته های چای گذارده میشود. تخمها پس از مدتی باز شده، حشرات کوچکی را به وجود می آورد که آنها نیز دوره ای را می گذرانند تا به حد بلوغ برسند و دوباره همین عمل تکرار می شود (۴ – ۲ بار در سال). در هر کیسه تخم در حدود ۶۰۰-۵۰۰ عدد تخم وجود دارد.

خسارت:

شپشک آرد آلود ساحلی یکی از آفات مهم چای در ایران است و تمام قسمت های نبات مخصوصا جوانه ها و میوه ها را مورد حمله قرار می دهد و باعث توقف برگچینی می شود. خسارت این آفت بدین صورت است که معمولا در روی بوته های چای دو نوع جوانه فعال و غیر فعال وجود دارد وقتی بوته را برگچینی می کنیم شیره غذایی متوجه جوانه های می شود که در پایین برگ اصلی در زیر رخ های چیده شده وجود دارد، در شرایط مساعد این جوانه های غیر فعال از شیره غذایی تغذیه کرده، ۳ تا ۵ برگ و یک غنچه انتهایی را به وجود می آورد ولی در مواقعی که بوته به این شپشک آلوده می شوند شپشکها در بغل برگها و اطراف این گونه جوانه ها جمع شده، از شیره ای که باید برای تغذیه جوانه مورد مصرف قرار گیرد تغذیه می کنند، در نتیجه جوانه رشد نکرده، عمل بسرگچینی متوقف می شود. این آفت از خود شیره هایی ترشح می کند که حاوی مقداری مواد قندی است که روی مواد قندی قارچ عاملی دوده مستقر شده و فتوسنتز را کاهش می دهد. از طرف دیگر باعث اجتماع مورچه ها می شود. یکی از علائم بارز که در تشخیص بوته های آلوده کمک می کند وجود قشر یا ورقه های نازک سیاه رنگ دوده مانند ناشی از فعالیت قارچ مذکور است.

به طور کلی، اثر حمله شپشک آرد آلود روی بوته های چای عبارت از ضعیف کردن بوته ها و کاستن تعداد شاخه یا جوانه هایی است که در شرایط طبیعی برداشته های پی در پی را به وجود می آورند.

• با لشک دراز اندام:

این شپشک به قسمتهای مختلف بوته های چای مسی چسبد و بر خلاف شپشک آرد آلود که متحرک است، فقط در سنین اول تحرک دارد. شکل حشرات ماده بیضی شکل و کمی در قسمت پشت برآمده (محدب) است و رنگ آن ها سبز مایل به زرد است و در پشت ماده بیضی شکل کمسی خطوط نامنظم نیز دیده می شود.

کیسه تخم این شپشک سفید رنگ و طول آن گاهی به چهار برابر طول بدن حشره می رسد. در داخل کیسه تخم در حدود ۲۰۰۰ تخم وجود دارد و کیسه تخم معمولا در اردیبهشت ماه تشکیل می شود. این آفت با ترشحات بدن خود باعث رشد قارچ دوده ی روی بوته های آلود شده و روی آن ها را با یک ورقه سیاه رنگ می پوشاند. از آنجایی که این آفت اکثرا در اثر فعالیت یک نوع زنبور یا یک نوع قارچ از بین می روند اهمیت اقتصادی چندانی ندارد.

مناطق انتشار و نباتات مورد حمله:

این آفت در اکثر نقاط مرکبات خیز شمال به خصوص مناطقی که چای و مرکبات با هم در یک باغ کشت شده اند انتشار دارد. در فصل بهار یعنی تا اواسط خرداد ماه اکثرا در پشت برگهای چای عرضه شده به کارخانه چایسازی کیسه های سفید رنگی به اندازه برنج دیده می شود که در حقیقت همان کیسه تخم بالشک می باشد و بتدریج با شروع تابستان به علت فعالیت دشمنان طبیعی آثار این آفت کمتر بر روی برگ های عرضه شده به چشم می خورد.

طرز شناسائی آفت:

این شپشک چسبیده به قسمتهای مختلف بوته های چای بوده و بر خلاف شپشک آرد آلود ساحلی که متحرک می باشد حرکتی ندارد. شکل حشرات ماده بیضی و کمی در قسمت پشت برآمده محدب) و رنگ آنها سبز مایل به زرد است و در پشت حشره خطوط نامنظمی نیز دیده می شود. یکی از بهترین وسیله شناسائی این آفت کیسه تخم سفید رنگ آن می باشد که طول آن گاهی بسه چهار برابر طول بدن حشره می رسد این کیسه شبیه بالش و به همین جهت این حشره را بالشک می نامند.

شرح زندگی:

این حشره در روی بوته های چای در فصل زمستان در قسمت های پائین بوته و نزدیک سطح خاک مخصوصا در بوته هایی که انبوه و جنگلی است به حالت یکی از مراحل زندگی خود دیده می شود. این آفت در اردیبهشت ماه قبل از طغیان شپشک آرد آلود در اکثر باغ های چای دیده می شود که همراه با کیسه های تخم است، این حشره نیز مانند شپشک آرد آلود مواد چسبناک و شیره مانندی از خود ترشح می کند که باعث رشد یک نوع قارچ دوده مانند میشود و در نتیجه سطح برگهای آلوده را از خارج ورقه های سیاه رنگی می پوشاند. در داخل کیسه های تخم در حدود ۲۰۰۰ تخم وجود دارد که پس از رشد کامل تخم ها، از هر یک حشره ریزی خارج می شود. نوزاد حشره ابتدا متحرک و پس از مدتی در یک جا ثابت می گردد و برخلاف شپشک آرد آلود ساحلی در بهار سال بعد هنگامی که این حشره به سن بلوغ رسید شروع به تخم گذاری می کند.

خسارت بالشک دراز اندام:

این آفت اهمیت اقتصادی چندانی ندارد و به علت شباهتی که از نظر تولید دوده و شکل کیسه تختم با شپشک آرد آلود دارد اکثرا آنرا با شپشک آرد آلود اشتباه می کنند. خوشبختانه این افت پس از مدت کوتاهی بوسیله یک نوع زنبور و یا یک نوع قارچ از بین می رود و بدین ترتیب مبارزه شیمیایی ضرورتی ندارد زیرا ممکن است این مبارزه و یا سمپاشی باعث از بین بردن زنبورهائی شود که در شرایط عادی از این آفت تغذیه می نمایند. بدیهی است که در این صورت چون دشمن طبیعی از بین رفته و یا کم شده است، بتدرج بالشک به صورت آفت عمده ای طغیان کند.

۲- کنه های نباتی:

کنه های نباتی اصولا موجودات ریزی هستند که اغلب مشاهده آنها بدون داشتن ذره بین شیر ممکن است. کنه ها به وسیله مکیدن شیره نباتی باعث زرد شدن و ریزش برگها، کمی رشد میوه و ضعف نباتات مبتلا می شوند. روی بوته های چای چنده نوع کنه وجود دارد که به بوته خسارت می زند. مهمترین کنه ها کنه قرمز چای است.

الف)کنه پاکوتاه (قرمز) چای

مناطق انتشار و نباتات مورد حمله:

این کنه در مناطق شمالی ایران تاکنون روی چای، مرکبات، برگه نو، تمشک، دیده شده و شدت آلودگی بیشتر در باغ های چای لاهیجان، چابکسر، کلاچای، رحیم آباد، رامسر و تنکابن گزارش داده شده است.

مشخصات:

مشهات کنه بالغ ماده در حالت بلوغ دارای چهار جفت پا بوده، رنگ آن قرمز نارنجی تا قرمز تند ارغوانی متغیر است. قسمته پشتی که از لکه های سیاه رنگی پوشیده شد که بسته به نوع تغذیه و وضع زندگی، شکل این لکه ها تغییر پیدا می کند.

شرح زندگی:

کنه قرمز چای تخم های خود را به صورت انفرادی یا دسته جمعی و اکثرا در پشت برگ و در کنار رگبرگها می گذارد، گاهی نیز تخم ها در سطح فوقانی برگ گذارده می شود که در این صورت بیشتر در نزدیکی دندانه های واقع در لبه برگ به چشم می خورند. تعداد تخم ها در حدود ۱۵- ۵ عدد است و هر قدر هوا گرمتر شود زمان لازم برای باز شدن تخم ها کمتر است. بعد از باز شدن تخمها نوزادهای خارج شده، پس از طی مراحلی به حشره کامل تبدیل می شوند. این عمل در سال ممکن است ۴-۳ بار تکرار شود.

خسارت:

بوته های چینی چای تحت شرایط آب و هوایی ایران نسبت به بوته های اسامی حساسیت آلودگی بیشتری را نشان میدهند. رشد جوانه بوته های آلوده به کنه که در بغل برگ قرار دارند پس از حمله آفت متوقف شده، در نتیجه برگ چینی به تأخیر می افتد. همچنین در اثر حمله این آفت برگهای آلوده تغییر رنگ داده، در محل تجمع آفت به رنگ قهوه ای در می آید و طولی نمی کشد که بوته های آلوده شروع به برگریزی می کند. در باغ های چای بوته های آلوده را به سهولت می توان از تغییر رنگ و ریزش بی موقع برگها تشخیص داد.

باغ هایی که بوته های آن هرس نشده، یا هرس سطحی شده اند چون مقدار بیشتری برگ قدیمی بر روی بوته های چای باقی می ماند، حمله آفات در سال های بعد به مراتب بیشتر از باغ هایی است که در اثر هرس متوسط یا هرس عمیق که قسمت اعظم برگ های آلود از روی بوته برداشته می شود. به طور کلی، بوته های آلوده هرس نشده و جنگلی در نقاط آلوده به کنه از سالی به سال دیگر عمل انتشار آلودگی را انجام می دهند.

شدت حمله آفت در ماه های تابستان که هوا خشک و بارندگی بندرت صورت می گیرد به مراتب بیشتر از سایر فصول است و به همین جهت متخصصان هندی عقیده دارند که ریزش باران های تابستانی در تقلیل جمعیت کنه به طور غیر مستقیم مؤثر است.

ب) کنه بنفش چای ( Calacarus carniatus)

کنه بنفش ترجیحا از برگهای مسن چای تغذیه می کند و خسارت آن در روزهای گرم بیشتر است. در حمله های شدید، برگهای چای به طور کلی از بین رفته و شاخه ها لخت می شود. نتایج تحقیقات نشان می دهد بوته هایی که کود کافی دریافت نکرده اند، زودتر در معرض کنه بنفش قرار می گیرند. این کنه در مناطق کشت چای دنیا و ایران (لاهیجان و مازندران) گزارش شده است.

۳- شته مرکبات (Toxoptera aurantii)

این حشره به صورت دسته جمعی در زیر برگ های چای یا در انتهای جوانه ها زندگی می کند و در مناطق کشت مرکبات و چایکاری دیده می شود. زمستان را به صورت حشره بالغ می گذارند و در فصل بهار در زیر برگها و انتهای جوانه ها ظاهر می شود. شته ها موجب پیچیده شدن برگ ها و پژمرده شدن جوانه ها شده، پس از خشبی شدن برگها بتدریج از تعداد آنها کم می شود و با شدت گرفتن گرمای تابستان تقریبا محو می گردند اما فعالیت آنها در فصل پاییز از سر گرفته می شود.

رنگ بدن حشره، قهوه ای تیره تا سیاه طول ان، ۵۵/۱ تا ۲۳۶ میلی متر و عرض حشره ۰۹ تا ۲۲/۲ میلی متر و شاخکها، شش بندی بوده که بند ششم شاخک تیره تر از سایر قسمت های آن است.

۴- روش های مختلف مبارزه با آفات چای

آفات چای را نمی توان صرفا با سمپاشی ریشه کن نمود بلکه برای نتیجه گیری بهتر باید زمین مناسب را برای چایکاری انتخاب نمود، نهال خوب و اصلاح شده کشت کرد و بالاخره از باغ چای به موقع و طرز صحیحی مراقبت نمود. به طور کلی از روش های زیر می توان در سالم نگاه داشتن باغ چای استفاده نمود

• مبارزه زراعی

این طریقه از نظر اقتصادی هزینه چندانی ندارد بلکه می توان با اجرای روش های صحیح کشاورزی که در پیشگیری آفات، نقش مؤثری دارند از توسعه و انتشار آن به موقع جلوگیری کرد. به طور اختصار عملیات زراعی که در مبارزه با آفات چای مؤثرند در زیر شرح داده می شود:

•  وجین

بعضی از آفات چای از قبیل شپشک آرد آلود بیشتر روی علف های هرز مانند سیاتال تاجریزی سیاه و اشکنه به سر می برند و سپس به بوته های چای سرایت می کنند، اگر این علفها به موقع وجین و از باغ خارج شوند و در یک محل جمع آوری و سوزانده شود از پیشروی و طغیان آفت در

سال بعد به مقدار قابل ملاحظه ای کاسته می شود.

• هرس

ثابت شده که هرس تأثیر فوق العادهنی در کم کردن جمعیت آفسات چای و در نتیجه کاهش خسارت دارد، چون بعضی از شپشکها مانند بالشک، سایه پسند هستند بنابراین، اگر بوته ها به صورت جنگلی باقی گذارده شوند و برای چند سال از هرس آنها خودداری شود محیط مناسبی برای تکثیر و ازدیاد آفات چای به وجود می آید ولی اگر بوته ها به موقع هرس و شاخه های اضافی آن قطع شود به واسطه این عمل هوا و نور بهتر به داخل بوته نفوذ می کند و از جمعیت شپشکها وکنهها کاسته می شود. ضمنا دشمنان طبیعی بهتر می توانند در این گونه بوته ها فعالیت نموده آفات را از بین ببرند.

۵- مبارزه بیولوژیکی

حشرات در طبیعت دارای دشمنان طبیعی هستند و همواره تعدادی از آنها غذای خود را از حشرات دیگر تأمین می کنند. امروزه از این شیوه در کشاورزی برای مبارزه با آفات استفاده می شود که به آن مبارزه بیولوژیکی می گویند. این گونه حشرات مفید را حشره خوار می گویند.

مبارزه بیولوژیکی علیه یک نوع آفت مهم چای بنام شپشک آرد آلود در باغ های چای از سال ۱۳۴۵ با استفاده از سوسک شپشک خوار بنام کر پتیولموس آغاز شد.

این سوسک شبیه کفشدوزک معمولی و قدری از آن کوچکتر است و نحوه فعالیت آن بدین صورت است که لارو و حشره کامل آن از مراحل مختلف شپشک آرد آلود (تخم، پوره، حشره کامل) تغذیه می کنند و فعالیت لارو آن بیشتر از حشره بالغ است، لارو این کفشدوزک ها سفید رنگ است و روی بدن آنها را با یک ماده مومی سفید رنگی پوشانیده است این کفشدوزک ها بایستی در حرارت ۲۵ درجه سلسیوس و رطوبت حدود ۷۵٪ فعالیت کنند. بنابراین با سرد شدن هوا خود به خود از فعالیت آنها کاسته می شود و در زمستان به علت سردی هوا اکثرأ از بین رفته، جمعیت آنها کاهش می یابد و روی همین اصل لازم است که مرتبا آن ها را در فصل زمستان در محل های مخصوصی که انسکتاریوم نامیده می شود پرورش داده و در بهار همزمان با آغاز فعالیت شپشک آرد آلود در باغها رها کنند.

در مبارزه علیه شته سیاه، کفشدوزک ها بسیار مؤثر هستند. این حشرات تخمهای زرد رنگ خود را که مخروطی شکل است، در زیر برگها قرار میدهند. لارو حشره پس از خارج شدن از پوره، شته ها و حشرات دیگر را تغذیه کرده و آنها را از بین می برد. تغییر شرایط جوی یعنی، گرم شدن هوا یا بارندگی، از طغیان آنها جلوگیری می کند. به طور کلی، کفشدوزک ها و تغییرات شرایط جوی برای از بین بردن شته ها کافی بوده و به سمپاشی نیازی نیست. در غیر این صورت، اقدام به مبارزه شیمیایی می کنیم.

۶- مبارزه شیمیایی

مبارزه زراعی و بیولوژیکی هیچ کدام به تنهایی قادر به از بین بردن کامل آفات چای نیستند امساء هرگاه مبارزه به شیوه زراعی، بیولوژیکی و شیمیایی توامأ صورت گیرد، نتیجه به دست آمده فوق العاده رضایت بخش خواهد بود.

اصولا مبارزه شیمیایی علیه آفات چای در ایران برخلاف سایر محصولات کشاورزی خانی از اشکال نیست، زیرا باغ های چای کوچک و پراکنده و سطح زیر کشت اکثر آنها از یک هکتار کمتر است. بعلاوه، قسمت اعظم آنها در مناطق کوهستانی قرار گرفته و به علت عدم دسترسی به آب مورد نیاز برای سمپاشی از یک طرف، مسأله خورده مالکی و عدم امکان اجرای مبارزه به صورت دسته جمعی از طرف دیگر، مبارزه شیمیایی را تا حدی مشکل می سازد، ضمنأ مسأله مهم در مورد مبارزه شیمیایی علیه آفات چای امکان باقی ماندن سموم نباتی پس از مصرف روی چای استحصالی است. بدین جهت کنترل آفات چای بایستی با استفاده از مبارزه تلفیقی یعنی توأم کردن مبارزه شیمیایی و زراعی و بیولوژیکی انجام گیرد.

به طور کلی جهت مبارزه با آفات چای نکات زیر باید رعایت شود:

۱- از اجرای هرس صحیح و به موقع و سوزاندن شاخه های آلوده آفته نباید غفلت کرد.

۲- وقتی که درختان میوه ای نظیر مرکبات و غیر میوه ای نظیر شب خسب به آفات آلودگی پیدا می کند قبل از انتشار آن در باغ های چای باید به موقع نسبت به سمپاشی درختان مذکور اقدام شود.

۳- هر قدر با استفاده از کود شیمیایی و حیوانی بیشتر به تقویت خاک توجه شود و هم چنین باغ چای از وجود علفهای هرز پاک شود بوته ها کمتر به آفات آلودگی پیدا می کنند.

۴- برای جلوگیری از خطر مسمومیت در باغ های چای نباید از هر نوع سم نباتی استفاده کرد. سمومی باید به کار برده شود که قبلا مورد آزمایش قرار گرفته و بقایای آن روی چای استحصالی ناچیز باشد.

با توجه به خطر مسومیتی که ممکن است، بقایای سموم مصرفی در چای استحصالی داشته باشد، بایستی در به کار بردن سموم نهایت دقت را مبذول داشت. در پایان برداشت چای یعنی پاییز و زمستان چون عمل برگ چینی انجام نمی گیرد از سموم فسفره مانند دیازینون، مالاتیون و غیره علیه شپشک های چای و از سموم پروپارژیت (امایت) و گوگرد علیه کنسه های قرمز و بنفش و با پریمیکارب (دیازینون برای مبارزه با شته سیاه می توان استفاده کرد. اما در دوره برداشت چای باید منحصرا از سمومی استفاده شود که قبل از هر نظر مورد آزمایش قرار گرفته و بقایای آن در چای استحصالی خطری را به دنبال نداشته باشد. تاکنون طبق آزمایشاتی که از لحاظ باقیمانده سموم در روی چای صورت گرفته حشره کش مالاتیون ۵۷٪ بی ضرر تشخیص داده شده است.

فرمول سمپاشی به قرار زیر است:

امولسیون مالاتیون                ۵۷٪            ۲۰۰ میلی لیتر

روغن سیترول یا ولک                                   ۱ لیتر

آب                                                       ۱۰۰ لیتر

طرز تهیه محلول بدین صورت است که مقدار لازم از حشره کش مالاتیون ۵۷٪ را با روغن سیترول مورد نیاز در مقدار کمی آب ریخته، سپس با کمک هم زن به هم زده تا محلول به صورت دوغ آب در آید. سپس بقیه آب را به آن اضافه می کنند.

نکات مهمی که زمان بعد سمپاشی بوته های چای باید رعایت شود:

۱- در این که آفات به کلی از بین برود بهتر است ۱۵-۱۰ روز پس از سمپاشی بار اول، دوباره برو نه برای چای سمپاشی شده مورد بازدید قرار گیرد تا چنانچه آثاری از آفت دیده شد. عمل سمپاشی تکرار شود.

۲- هرگاه بلافاصله پس از سمپاشی بارندگی صورت گرفت تکرار سمپاشی در هوای مساعد ضروری است.

۳- برگ چینی کلیه بوته های چای سمپاشی شده نباید زودتر از ۱۵-۱۰ روز پس از آخرین نوبت سمپاشی شروع شود.

۴- قبل از سمپاشی باید بوته های چای را کاملا برگ چینی کنیم تا برداشت جوانه های بعدی که به فاصله ۱۵-۱۰ روز ظاهر می شوند اشکالی از نظر بقایای سموم نداشته باشد.

۵- سعی شود سمپاشی بخصوص علیه شپشک آرد آلود چای زمانی انجام گیرد که آفات هنوز به صورت نوزاد بوده، کیسه های تخم تشکیل نشده باشد.

۶- برای بوته هایی که تراکم شاخ و برگ آنها زیاد است باید از دستگاه سمپاشی که دارای فشار زیاد است استفاده کرد.

۷- سمپاشی باید در روزهایی که هوا آرام و بدون باد است انجام گیرد.

۸- در صورت که بوته چای ناگهان شروع به برگ ریزی و خشک شدن نمود، بوته مشکوک را با ریشه از خاک خارج نمود به عنوان نمونه ارسال دارید.

۹- در تقاضای خود که همراه نمونه به آزمایشگاه تسلیم می نماید وضعیت باغ از لحاظ شیب، مقدار ونوع کود شیمیایی که در همان سال به باغ داده شده و هم چنین مقدار محصول و نوع هرس را ذکر نمائید.

۱۰- در صورتی که بین بوته های چای درختان مرکبات غرس گردیده ضمن ارسال نمونه بوته های آلوده چای چند برگ مرکبات که بنظر آلوده می رسد باید با نمونه فرستاده شود.

۱۱- قبل از اینکه آفت تمام بوته های چای باغ مورد نظر را فرا گیرد، بخش بررسی آفات و بیماری را در جریان بگذارید و یا با کارشناسان این بخش که هدفی جزء ارشاد و راهنمایی ندارند و از هر گونه همکاری دریغ نمی کنند مشکل باغ را مطرح کنید. شکی نیست که در این صورت نه تنها از خسارت ناشی از آفات نباتی در باغ های چای جلوگیری می گردد بلکه با همکاری چایکاران و باغداران عزیز قدم دیگری در راه بهبود و افزایش مقدار محصول در واحد سطح برداشته خواهد شد.

 بیماری های چای و کنترلی

آنها بیماریهای چای به وسیله عوامل قارچی، باکتریایی، ویروسی و یا نماتدی ایجاد می شوند که قسمت های مختلف بوته های چای را آلوده می سازند. در اثر حمله این عوامل، ضعف عمومی، برگ۔ ریزی، کاهش رشد و گاهی مرگ بوته فرا می رسد. بیماری های چای از نقاط مختلف چایکاری دنیا گزارش گردیده و کنترل بعضی از آنها از نظر اقتصادی حائز اهمیت می باشد.

مهمترین بیماری های چای

۱- بیماریهای ریشه

نظر به اینکه چایکاری در اکثر کشورهای زیر کشت چای در زمینهایی صورت می گیرد که قبلا جنگل بوده و بیماریهای ریشه ای در چنین شرایطی متداول می باشد، لذا آلودگی ریشه ای در چنین جاهایی شدید است. کنترل بیماریهای ریشه ای بسیار مشکل است و موقعی مشاهده مسی۔ شود که کنترل آن بسیار مشکل و بیشتر مواقع با مرگ بوته های چای همراه است، در نتیجه باغهای آلوده با تقلیل محصول مواجه خواهند شد. هم چنین بیماریهای ریشه ای ممکن است زمانی اتفاق افتد که بوته های چای بعد از اینکه زمین از درختان جنگلی پاک شد کشت گردد و یا از درختان سایبان که آلوده به بیماری باشد امکان آلوده شدن به بیماری ریشه زیاد است. این بیماری ریشه ها را آلوده کرده و در بوته های آلوده تأمین آب و تغذیه با مشکل مواجه می شود. در کلیه بیماریهای ریشه پژمردگی و برگریزی مشابه است. تشخیص بوته های آلوده در مراحل اولیه آلودگی از اهمیت بالایی برخوردار است تا با کنترل ویژه بتوان از انتشار آن جلوگیری کرد.

مهمترین بیماری ریشه در چای به شرح زیر :

الف) پوسیدگی ریشه در اثر آرمیلاریا

بیماری شکافتن ریشه در بوته های چای در اندونزی بسیار عمومیت دارد و سبب زیان شدید می شود. بروز حمله قارچ آرمیلاریا در چای معمولا همراه با درختان آلوده یا کنده های درختان آلوده از جایی که بیماری به وسیله تماس بین ریشه های رسانم و آلوده است آغاز می شود. ریشه های درختان چوب سخت که به کندی می پوسند قادر هستند، سال های طولانی آلودگی را به همراه داشته باشند. برگهای بوته های آلوده به بیماری آرمیلاریا زرد شده و نهایتا پژمرده و ما ریزند و به طور ناگهانی تمامی بوته می میرد. این قارچ به پولمممه و چوپا حمله کرده و لابسه ضخیمی از میسیلیوم بین آنها ایجاد کرده و کامبیوم ریشه و ساقه را در قسمت های پایینی فاسد می کند. یقه، قسمت های بالایی در ریشه و ریشه های جانبی بوته های بیمار، أغلب به سنسور فولی در چوب و پوست شکاف بر می دارند. این ترک ها معمولا از تراکمی از میسلیوم قارچ پر می گردد. با برداشتن پوست در محل طوقه، ورقه هایی از میسیلیوم سفید کره رنگی به دانست، صفحاتی آشکار می شود. ایزومورفدها در حد زیادی تشکیل شده که قادر به رشد در خاک به طرفه بوته های سالم هستند. گاهی در فصل پاییز چتر أرمیلاریا در اطراف طوقه بوته های آلوده بوجود می آید. بیرون آوردن ریشه درختان در زمان آماده سازی زمین جسته کشت نهال های چای بسیار مهم است. در آوردن بره های آلوده به ریشه های کامل ن و نوسازی مناطق سفر شما با خاک های ضد عفونی شده می تواند برای جلوگیری از انتقال این بیماری به بوته های مجاور جلوگیری کند.

ب) پوسیدگی ذغالی شدن ریشه

قارچ مولد بیماری پوسیدگی ذغالی روی کنده های درختان مرده که از قبل بقایی آن ها در خاک مانده باشند، رشد می کنند. بیماری به وسیله تماس بمپور با ریشه شروع می شود. قارچ مولد بیماری ریشه های بوته چای را در اثر انتشار ریشه های کنده های آلوده به بیماری آلوده می کند و بوته آلوده خشک و از بین می روند، آلودگی ابتدا در منطقه یقه در ساقه اصلی نمایان می شود. جهت مبارزه با این بیماری باید بوته آلوده همراه با ریشه های پوسیده آن از خاک بیرون آورده شود و هم چنین از بین بردن بقایای کنده های مولد این قارچ نیز ضروری است.

ج) بیماری ریشه قرمز (Poria hypolaieritia Berk)

این بیماری در کشورهای اندونزی، سریلانکا و جنوب هند بسیار مهم ولی در شمال شرقی هند أسام) از اهمیت کمتری برخوردار است. در بوته بیمار میسیلیوم به خوبی روی سطح ریشه دیده می شود که ابتدا سفید و نرم و گاهی پف کرده و بعدأ متراکم به صورت ورقه های نازک راه راه مسطح و قرمز تیره در می آید. این بیماری بافت ریشه را کاملا خرد کرده و به صورت تفاله مرطوب در می آورد. گاهی اندام بارده قارچ در محل طوقه پیدا می شود که به صورت صفحات نازک نامنظم مسطح به رنگ صورتی یا قرمز بوده و سوراخ های ریز دارد و انتشار این بیماری به وسیله اسپور شناخته نشده، معلوم گردید که به وسیله رشته های میسیلیومی رشد کرده از کننده ها یا ریشه های آلوده در خاک منتشر شده و بوته های سالم نزدیک را آلوده می کند. مدیریت این بیماری پاک کردن مناطق آلوده از ریشه های کنده در اطراف بوته های به ظاهر سالم و ضدعفونی خاک است. توسعه پیدا کردن با متیل برماید در مکان های تمیز شده نتیجه بسیار رضایت بخشی را در سریلانکا

من ماندم و هم چنین استفاده متناوب از قارچ کش های سیستمیک نیز نتیجه خوبی داشت و بسیار ارزان قیمت تر از روش قبلی است. منطقه آلوده بهتر است به مدت ۲ سالی با کاشت گیاهان علفی مورد استفاده قرار گیرد و پس از آن بوته های چای کشت گردد. بهتر است پس از کشت بوته های چای به فاصله ۳ تا ۴ ماه با قارچ کش های سیستمیک به مدت ۱ سال آبیاری شود. این روش با موفقیت در مناطق چایکاری سریلانکا استفاده می شود.

د) بیماری ریشه قهوه ای (Fomes noxius Corner)

این بیماری اولین بیماری ریشه چای در کشور هندوستان، سریلانکا و اندونزی است. علائم مشخصه این بیماری آلودگی ریشه است که به سختی به زمین و ذرات اطراف چسبیده و کندن و شستن آن به سهولت میسر نیست. میسیلیوم قارچ خاک را به ریشه می بندد و وقتی که پوست ریشه به کنار زده شود معمولا لایه سفید تا قهوه ای روی سطح چوب یافت می شود. چوب شدید فاسد نشده ولی در حالت های شدید از صفحات میسیلیومی زرد متمایل به قهوه ای پر شده است که موقع قطع چوب أندامی مشابه شانه عسل داشته و توری مانند است.

طبق حالت stulina بیماری از تنه های درخت سایبان آلوده منشأ گرفته و از ریشه های آنها به بوته های چای منتقل می شود. اندام های بارده قارچ بندرت در باغ یافت می شود. ریشه کن کردن بوته های آلوده و سوزاندن آنها انتشار بیماری را ممانعت می کند.

ه) بیماری ریشه بنفش

این بیماری در شمال شرقی سند (أسأم) انتشار دارد و در سایر نقاط چایکار بندرت یافت می شود. این بیماری با اب زیاد خاک و خاکهای رسی همراه است. طبیعت انگلی قارچ معلوم نشده که آیا مرگ بوته در اثر به زیاد است یا تأثیر قارچ ریشه های آلوده بوته ی چای به رنگ سیاه یا بنفش روشن است و نرم بوده و بوی ترشیدگی می دهد. هنگامی که پوست ریشه کنار زده شود، سطح چوب به وسیله رشته های ارغوانی سیاه رنگ نامنظم و ضخیم قارچ پوشیده شده است. این بیماری در باغ هایی که زهکش نامناسب با تهویه خاک ضعیف است دیده می شود. اصلاح تهویه و بافت خاک، به وسیله زهکشی مناسب، بروز بیماری را به حداقل می رساند.

ی) سایر بیماریهای ریشه بیماری سیاه شدن ریشه

به طور متناوب در سریلانکا و جنوب هند به بوته های مسن و جوان حمله می کند. این قارچ در سطح خاکمه به خصوص وقتی که بقایای برگ وجود داشته باشد، سریعا منتشر می شود. قارچ .Botrycodipiodia theobromae Pat متداول ترین قارچی است که روی ریشه های بوته های مرده و ضعیف یافت می شود. پوسیدگی سفید ریشه در اثر Rosellinia flecutix ( Hartig Beries از ژاپن گزارش گردیده است، خصوصا در مکان هایی که قبل از کاشت بوته های چای، چوب، به منظور زهکشی دفن شده بود گزارش گردید.

۲- بیماری های ساقه

در اثر بیماریهای ساقه رشد بوته کاهش و گاهی مرگ، بوته حاصل می شود. کنترل بیماری های ساقه مشکل بوده و می توان با جلوگیری از انتشار بیماریها آنها را کنترل کرد. ساقه چوبی و بوته چای به وسیله سلول های زنده پوست محافظت شده که در شرایط عادی مقاومت خوبی در مقابل حمله قارچ های انگل و دیگر عوامل دارد. اما در اثر عملیات هرس، بافت های چوبی در معرض قارچ های انگلی و ساپروفیت قرار می گیرد و آلودگی وارد می شود. هرس در هوای خشک سبب آفتاب سوختگی پوست مرده و کمک به نفوذ قارچ می گردد.

در جنوب هند قارچ Hypoxylon serpens بعد از آفتاب سوختگی سبب آلودگی و شانکرهای عمیق و پوسیدگی شدید چوب می شود. راه دیگر نفوذ قارچها از محل بریدگی در اثر هرس است که التیام یافتن زخم و ایجاد کالوس در چای کند است و به شاخه مورد حمله قارچ ها قرار می گیرد. غیر از این، قارچ های انگل مانند Macrophoma theicola که می تواند بافت سالم را آلوده کند، تولید شانکرهایی کرده که بعدأ قارچ های عامل پوسیدگی چوب به آن حمله می کنند. ایجاد آلودگی خواه ساپروفیتی یا انگلی باشد سبب توسعه پوسیدگی چوب می شود که شدیدترین حالت صدمه بوده و موجب ضعیف شدن ساقه در بوته می گردد. پوسیدگی چوب باعث ضعف بوتیه چای و کاهش محصول می شود و در حالاتی مرگ بوته اتفاق می افتد.

مهمترین بیماری های ساقه بشرح زیر می باشند:

الف) شانکر ساقه و شاخه

عامل این بیماری .Phoropsis theae Petch می باشد که ابتدا بوته های کلون های حساس را آلوده می سازد و توسعه آنها متأثر از رطوبت است. شدیدترین زیان بعد از خشکی بسه مدت زمانی طولانی اتفاق می افتد. این بیماری بندرت در بوته های بالاتر از ۸ سال رخ می دهد و در محل طوقه و روی شاخه ایجاد می شود. گرچه شانکرهای ساقه شدید هستند ولی بندرت اطراف طوقه را آلوده می کنند و لذا مرگ زیادی اتفاق نمی افتد. گاهی در حالت زیان های شدید نیاز به دوباره کاری است. بعضی عملیات زراعی مانند کاشت عمیق نهالها، میخ کوبی یا خم کردن شاخه تأثیر زیادی در بروز این بیماری دارد و برخی از کلون ها نسبت به این بیماری حساس هستند. چنانچه بروز این بیماری مربوط به مشکل کم آبی باشد می توان با عملیات زراعی مانند جلوگیری از کاشت نهال های چای در مناطقی با ظرفیت نگهداری آب ضعیف، کاشت نهال های با ریشه بهتر، آبیاری به موقع و غیره توسعه این بیماریها را محدود ساخت. هرس طوقه و برطرف کردن شاخه های آلوده و سوزاندن آنها نیز مؤثر است.

ب) پوسیدگی چوب

بیماری پوسیدگی چوب (Hypoxylor serpels(Persex Fr.Kickx) بیشتر بوته های مسن تر چای را آلوده می کند. در اثر این بیماری شاخه های مبتلا و ساقه های خشک یا سبک از بین می روند. این قارچ تولید اندام خاصی روی چوب آلوده به صورت تکه های نامنظم کمی برجسته، سفید خاکستری تا سیاه می نماید. این بیماری در جنوب هند مشاهده شده و متفاوت از H. asarcodes است که در شمال شرقی هند (اسم) شایع است. هرس شاخه های مرده و خشکیده و أندود کردن قسمت های بریده شاخه های بزرگ با خمیر کسی کلویط مهم در روشن بذر کا خام در کنیا پیشنهاد شده است.

ج) بیماری صورتی

بیماری صورتی ,Corticum salmonticolor) شاخه های چای را در محیط های مرطوب تر آلوده می کند. پوست شاخه آلوده ترک برداشته و به وسیله میسیلیوم سفید صورتی رنگی پوشیده می شود و شاخه آلوده معمولا می میرد. بر بدن و معدوم کردن شاخه های آلوده و سپمر محلول پاشی با محلول اکسی کلراید مس ۰ / ۵٪ برای جلوگیری از انتشار بیماری توصیه شده است.

۳- بیماری های برگی

بیماری های برگی تأثیری مستقیم بر محصول چای دارد و زمان چیدن برگ ها به آسانی این بیماری مشاهده می شود. آثار مخرب این بیماری نسبتا شدید، است . چون بوته های چای جهت برداشت برگهای آن کشته می شود به همین دلیل بیماری های برگی روی معصولی تأثیر می گذارد.. شدت این بیماری ها در اثر رطوبت زیاد می شود.

مهمترین بیماری های برگی بشرح زیر است

الف) لکه چشمی

این بیماری در اثر قارچ Pseudocerosperea ocetata ایجاد شده و در کشورهای آفریقایی این قارچ در فصل بارانی بسیار متداول بوده ولی خسارت آن شدید نیست. برگ ها در اثر رطوبت خیلی زیاد سیاه شده و می پرسند (شکل ۲-۴). استفاده از قارچ کش مسی برای جلوگیری از این بیماری پیشنهاد شده است.

ب) سوختگی قهوه ای و خاکستری

سوختگی قهوه ای در اثر قارچ Colletotrichum carnilleae Masses و سوختگی خاکستری در اثر قارچ Pestalotia thea Sawada بوده که از بیماری های متداول در تمامی مناطق کأشت چای می باشد. این بیماری بیشتر در بوته های ضعیف یا صدمه دیده در اثر کمبود تغذیه، صدمات تگرگ زدگی، آفتاب سوختگی و غیره دیده می شود. سوختگی قهوه ای روی برگ۔ های جوان و مسن أیجاد شده و در شرایط گرم و مرطوب سبب برگ ریزی و مرگ بوته ها می شود. سوختگی خاکستری به صورت یک بیماری ساپروفیتی روی بافت مرده بوته پیشروی کرده و ممکن أست، سبب حملات متناوب روی قلمه ها یا گیاهچه های حاصل از تکثیر گردد. معمولا این قارچ به برگهای مسن حمله می کند. هر دو این بیماری ها اهمیت اقتصادی چندانی ندارد و در باغ ها نیاز به دستم پاشی نیست ولی مدفون کردن اندام آلوده می تواند مؤثر باشد.

ج) سوختگی تاولی برگ یا پادزدگی

سوختگی تاولی برگ چای در اثر قارچ Exobasidium vexans Massee اتفاق می افتد و اهمیت اقتصادی در همه مناطق چایکاری خصوصا در کشورهای آسیایی دارد. این بیماری در شمال شرقی هندوستان (آسام یبش از ۲۵ سال است که شناخته شده ولی در جنوب هند و سریلانکا تا سال ۱۹۴۶ و در اندونزی تا سال ۱۹۵۰ میلادی به وجود آن پی نبرده بودند.

سوختگی تاولی فقط برگهای جوان و ساقه های آبدار بوته را آلوده می سازد، لذا بر کیفیت و کمیت برگ های برداشت شده اثر می گذارد. وقتی که ساقه جوان چای آلوده شود، زیان وارده بیشتر بوده و ساقه مبتلا می خشکد، تأثیر این بیماری روی بوته ها بعد از هرس، شدیدتر است، زیرا برگهای بوته ها در این مرحله رشد، جوان و حساس هستند. سوختگی تاولی برگ در این مرحله بسبب ضعف یا مرگ بوته خواهد شد.

علائم بیماری به صورت لکه های زرد پریده و رنگ براق روی برگهای جوان است که حدود ۹ روز بعد از آلودگی اتفاق می افتد. پس از ۷ تا ۹ روز لکه های تاولی گرد می شود به نحوی که این اثر از سطح رویی برگ مشخص می باشد و این به علت برآمدگی سطح زیری برگ می باشد، لذا به آن تاوتی گویند. بعد از ۳ تا ۴ روز سطح محله به پشت در اثر تونید سپور سفید مخملی می گردد. پس از اسپورزیی بارونی ها قهوه ای شده و می خشکند .

چند تاولی روی یک برگ باعث پیچیدگی و بدشکلی برگها می شود. موقعی که ساقه های جوان بیمار شدند خمیده و پیچیده و تکه های اطراف، آنها را فرا می گیرند که ممکن است بین متقه شکسته و خشک گردد. بیماری در شرایط رطوبت نسبی و ارتفاع زیان و در فصل بارندگی شدید بیشتر است.

د) آنتراکنوز

آنتراکنوز در اثر ایجاد می شود. بیماری تنتر کنوز یکی از مهمترین بیماری های چای در کشورهایی مانند ژاپن و چین است. این بیماری معمولا در فصل تابستان شیوع می یابد و بیشتر در مناطق کردستانی در سال های پر باوان متداولی است. در اثر این بیماری لکه های قرمز قهوه ای رنگی روی برگ ما ایجاد می شود و بیشتر برگه های آلوده به بیماری می افتند. اگر این بیماری در پاییز شدید باشد شاخه های جدید برای محصول اولیه در سال بعد، به خوبی ایجاد نخواهد شد و میزان محصول تقلیل می یابی، ملی پوت مؤثر بیماری با کاربرد قارچ کش های مسی روی بوته های چای حاصل خواهد شد.

ه) سایر بیماری های برگی

سوختگی تاولی توری در اثر قارچ از ژاپن و چین گزارش نشده است. در مناطق کوهستانی با تابش کمتر نور خورشید و رطوبت زیان از اوایل بهار تا آخر پاییز اتفاقی می افتد. لکه های سفید مشبک و کمی برجسته در طول رگبرگ ها در سطح زیری برگ ایوان می شود و تولید. لکه ها حدود ۲ ماه طول می کشند. زمانی که بیماری در پاییز شیوع پیدا کند، برگه های الوده ممکن است ریزشی کند و نهادها از أفتها خشک شود و در نتیجه معمولی به لی بعد تفیین می یابد. مدیر نیست با با محلول پاشی قهار شن های رسمی مردم از بین بردن عارضعه مؤثر خواهد بود.

۱- سوختگی خاکی توری و قهوه ای: این بیماری روی برگه های قدیمی با هم، بمبار رایج است، و عامل آن به ترتیب است. هر دو بیماری انگلی ضعیفی هستند که از راه زخم با بافت هایی که تا حدی ضعیفه شده اند وارد می شوند. این بیماری در کشورهایی مانند هندوستان و سریلانکا مسئله ای ندارد، ولی در کشورهایی مانند ژاپن که برداشت چای بوسیله ماشین مکانیکی انجام می شود، سوختگی خاکستری شدید است و ارتباط نزدیک با برداشت مکانیکی دارد. متیل تیوفانات به مدت ۳ تا ۵ روز بعد از برداشت برگ سبز چای سوختگی را به طور مؤثری پیشگیری می کند.

۲- سوختگی باکتریایی شاخه: در اثر Pseudomonas syringae pv.theae ایجاد شده و در فصل پاییز و اوایل بهار زمانی که بوته ها غیر فعال هستند شایع بوده و برگها و نوک شاخه ها می خشکد. خسارت شدید أکثر در بوته های جوان و کشت بوته ها در جهت باد دیده می شود. محلول برود یکس” در مدیریت این بیماری مؤثر خواهد بود.

۴- نماتد در چای

اولین گزارش نماتدهای آلوده کننده ریشه ی چای از جنوب هند در ابتدای سال ۱۹۰۱ میلادی ارائه شد. در حال حاضر بیش از ۴۰ گونه نماند، انگل چای متعلق به ۲۰ جنسی از کشورهای چایکاری مختلف شناخته شده است. گونه های متعلق به جنس های Meloidogyne Pratyictus و Hemiciliconeroides از مهمترین نماتدها می باشند. به جز گونه .M1 .)brevic سایر گونه های نماتدهای مولد گره ریشه، فقط روی گیاهچه ها در خزانه تکثیر چای بسر می برند. بوته های حاصل از اندام رویشی کلون ها و گیاهچهها حساسیت یکسانی به .Meloidogyne spp دارند، گر چه گیاهچه ها بیشتر آلوده می شوند. نماتدهای مولد گره ریشه، بوته های جوان را ترجیح می دهند، زیرا با افزایش سن بوته، میزان مقاومت گیاه نیز زیاد میشود. وجود گونه های M. incognita و M. javanica در خزانه تکثیر چای معمول می باشد و نوع اول معمول تر است. نماتد مولد گره ریشه ی بوته های چای بالای ۱۰ سال M. , brevicauda مسی۔ باشد که فقط از کشور سریلانکا و جنوب هند گزارش شده است. ریشه های آلوده به این نماتد متورم شده پر گره و فرورفته است. در بوته های آلوده، ریشه های موین کسم یا عاری از گیره بوده و بوته ها نسبت به خشکی آسیب پذیرند. ضمنا بهبودی این قبیل بوته ها بعد از هرس خیلی بکندی صورت گرفته و بوته هایی با آلودگی بالا ممکن است بهبود نیابند. تولید گال روی بوته های قوی بکندی صورت می گیرد و چنین بوته هایی شدید آلوده نخواهند شد. احتمال داده می شود که بوتسههای چای میزبان ضعیف M. brevicauda باشد.

نماتد Prafylerachus loosi زیان آور ترین نماتد چای در سریلانکا و با شدت کمتری در کشورهای چین و ژاپن است. روی بوته های آلوده، برگها کوچک و زرد شده و بوته هایی با آلودگی شدید بعد از وجین کردن یا طی یک دوره خشکی از بین می روند. مناطقی با ارتفاع ۱۸۰۰-۹۰۰ متر از سطح دریا، به این نماتد حساسیت بیشتری دارند. جمعیت این نماتد در سطح ۵ – ۱۰ سانتی متری زیادتر است. این نماتد به پوست ریشه های مویین صدمه وارد می کند و وقتی که ریشه های مورد حمله شروع به پوسیدن کنند. آنها از این ریشه ها پایین تر رفته و در جستجوی ریشه های مویین جدیدتر بر می آیند. ریشه های بزرگتر نیز به نوبه خود آلوده خواهند شد. بوته های جدید نیز اگر در جاهای آلوده کشت شوند خیلی شدید آلوده خواهند شد. این نماتد در بسیاری از مناطق چایکاری دنیا وجود دارد و یکی از مخرب ترین نماتدهای چای به شمار می آید. هم چنین در نهالستان های تکثیر و پرورش چای نیز مشاهده شده است. در ژاپن که چای در ارتفاع تا ۳۰۰ متری کشت می شود، در مناطق خنک تر این نماتد وجود دارد. در کشور چین یکی از عسلی کاهش محصول این نمانده است. هم چنین در کشورهای مانند هندوستان و بنگلادش این نماند، وجود دارد و خسارت آن گزارش شده است.

نماتد سوراخ کن Radopholus similis در سریلانکا و اندونزی روی چای گسترش دارند. ,Helichotyerchas spp در نواحشی قهوه کاری قدیمی بعضی از ایالات جنسوبه هند که چای کاشته شده بافته می شود. بوته های آلوده رشد کمی داشته و برگ های بوته های آلوده زرد و ریزش می کنند. نماتد Hemicriconemoides kenayensis در ژاپن و چین گسترش دارد. و در لایه های عمیق تر خاک بسر می برد و به ریشه های مویین نیز زیان وارد می کند.

الف) علائم آلودگی به نماتد Prayenchus loosi در چای

در اثر آلودگی به این نماتد برگه ها زرد و ریزش می کند و علائم کمبود مواد غذایی که به سبب آسیب رسیدن به ریشه اتفاق می افتد نشان می دهد. در نتیجه رشد قسمت هوایی بوته های چند ساله و نهال های جوان در اثر آلودگی به این نماتد متوقف می شود. در بررسی ریشه بوته های آلوده، کاهش رشد ریشه های فرعی ملاحظه می شود. این نماتد به قسمت کورتکس ریشه های فرعی که نقش تغذیه گیاه را بر عهده دارنده حمله می کند. این نماتد بیشتر در قسمت های سطحی خاک وجود دارند. در چای ریشه اصلی تا عمق ۲ متری در خاک فرو می رود. پس از نفوذ اولیه، نماتد در پوست ریشه های فرعی مستقر شده و سپس در آن جابجا می شود و از سایر سلول ها تغذیه می کند. نتیجه این فعالیت نماند، نکروزه و قهوه ای شدن ریشه های آلوده می باشد. زمانی که پوست ریشه کنار زده شود، لکه های قهوه ای و نکروتیک کوچک و بزرگ بر روی آن دیده می شود. در آلودگی۔ های شدید بعد از هرس، بوته ها بندرت جوانه زده و اغلب از بین می روند. این نماتد در غیاب میزبان در داخل ریشه های فرعی بزرگتر باقی مانده و زنده می ماند. یکی از راههای گسترش نماتد در باغ – های چای، انتقال نهال های آلوده از خزانه ها به باغ های جدید الاحداث و نیز واکاری بوته های کم بارده و قدیمی و جایگزینی آنها با نهال های آلوده است.

ضمنا در اثر شسته شدن خاک باغ های آلوده و جریان آن به طرف پایین سبب توسعه بیشتر آلودگی به نماتد می گردد.

ب) عوامل مؤثر در شدت آلودگی به نماتد P. hoosi (مولد زخم ریشه)

برخی از عوامل مؤثر در شدت آلودگی به نماتد زخم ریشه شامل:

۱- بافت خاک

میزان خسارت این نماتد، بستگی به بافت و شرایط فیزیکی خاک دارد. بیشترین خسارت را در خاک های با زهکشی نامناسب دارد. در خاک های ضعیف از مواد غذایی میزان رویش و تولید مجدد ریشه های فرعی کم و محدود بوده و ریشه های صدمه دیده در اثر حمله نماتد پوسیده شده، در نتیجه جذب مواد غذایی مختل شده و گیاه علائم ضعف عمومی و کمبود مواد غذایی را نشان می دهد. ضمنأ بالا بودن اسیدیته خاک شرایط مناسب را تشدید می کند.

۲- شرایط آب و هوایی

گسترش نماتد P. loosi بستگی به درجه حرارت و رطوبت خاک دارد. بیشترین جمعیت نماتد در ارتفاعات ۱۸۰۰- ۹۰۰ متر است که درجه حرارت خاک بین ۲۴- ۱۸ درجه سلسیوس باشد. در مناطقی که میزان بارندگی زیاد و رطوبت و حرارت خاک مناسب باشد جمعیت نماند و خسارت آن بیشتر است.

۳- عملیات زراعی

وجود درختان سایبان و نیز گیاهانی که به عنوان کود سبز در باغ های چای کاشته می شود، در میزان جمعیت نماتد تأثیر دارد. بعضی از علفهای هرز باعث افزایش این نماتد می گردد و برعکس بعضی از گرامینه ها سبب کاهش این نماتد می شود. با توجه به اینکه چای گیاهی دگرگشن است نهال های بذری از نظر ژنتیکی با هم متفاوتند، لذا گسترش نماتد در باغها بیشتر به صورت لکهای دیده می شود.

ج) کنترل نماتدP. loosi

در مناطق چایکاری کشور ژاپن قبل از کاشت نهال چای، زمین مورد کشت را با سم گازی DD یا متیل دی برومید به میزان ۳۰۰-۲۰۰ لیتر در هکتار ضد عفونی می کنند که در این صورت خاک تا عمق ۳۰- ۲۰ سانتی متری ضدعفونی می گردد. هم چنین نتایج تحقیقات نشان داد که سم نماتد کش نما کور (رفنامیفوس گرانول ۵ به بمیزان ۷ گرم برای نهال می تواند جمعیت نماتد را به میزان ۶۰٪ کاهش دهد، سم پاشی بخصوص برای ارتفاعات بالای ۹۰۰ متر از سطح دریا انجام می گیرد. اصولا سم پاشی باید هم بر روی خاک خزانه و هم بر روی خاکی که در یک مکان جمع شده و برای خزانه در نظر گرفته شده انجام گیرد، خاک را بعد از سم پاشی می پوشانند و سه هفته بعد، از سم پاشی خاک را کاملا به هم می زنند. چنین خاکی برای استفاده در خزانه آماده است. دقت در سم پاشی از اهمیت بالایی برخوردار است. در غیر این صورت ممکن است نماتدها حتی به وی به بیش از یک محیط به حیله دیگری وارد شوند.

در باغ های آلوده که دارای بوته های چند ساله هستند دوره هرس باید طولانی شود زیرا در اثر حمله مانده ذخیره کربوهیک رات بوته کاهش می یابد و قبل از هرس به مرد تند ۸ – ۶ هفته باید از برگ چینی بوته ها خودداری کرد و بوته هی رادی جاستین أسترانیت نگه داشت. باغ های آلوده به نماند که بوته های آنها بهره وری اقتصادی ندارند، بایستی واداری شوند و ریشه های باقی مانده که آلوده بوده باید با دقت خارج گردند و سوزانده شوند، زیرا نماتد می تواند مدت ۴ – ۲ سال در ریشه ها زنده بماند.

کاربرد کودهای شیمیایی از ته مقاومت بوته ها را کاهش می دهد و بوته ها را در مقابل حمله نماتد حساس می سازد و برعکس کودهای پتاسه مقاومت بوته ها را افزایش می دهند.