نام: نهال جم یا جمبو
نام علمی: SYZYGIUM CUMINI
نام لاتین: Java plum, jambolan ، jamun ، black plum ، Damson plum
خانواده: Myrtaceae
مشخصات گیاهشناسی: جمبو یا جم نام درخت میوه دار و همیشه سبزی است که در شهرها و مناطق ساحلی جنوب ایران می روید. این درخت گرمسیری با نام علمی (Syzygium cumini) بومی کشورهای هند، سریلانکا، بنگلادش و اندونزی است. نام این درخت در ایران برگرفته از نام هندی آن است. امروزه علاوه بر این کشورها، در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله فیلیپین، میانمار، برزیل، جزایر و کشورهای آمریکای مرکزی، فلوریدای آمریکا و برخی کشورهای آفریقایی درخت جمبو کشت می شود.
درخت جمبو از جمله درختان سریع الرشد است که در دو سالگی می تواند به بلندی بیش از سه متر برسد. در هند این درخت تا سی متر ارتفاع پیدا می کند، ولی در جنوب ایران معمولاً به بلندی ۷ تا ۱۴ متر دیده می شود. این درخت بیش از صد سال عمر می کند.این درخت دارای تاجی انبوه و سایه اندازه است.پوست درخت در قسمت های پایین تر، زبر و به رنگ خاکستری تیره است ولی در قسمت های بالاتر به رنگ خاکستری روشن و صاف و نرم می باشد.برگ های جوان به رنگ مایل به صورتی و برگ های بالغ، چرمی، براق، به رنگ سبز تیره با رگبرگ میانی به رنگ زرد می باشند.گل ها کوچک و معطر به قطر حدود ۵ میلیمتر می باشند. این گل ها در بهار شکوفا می شوند.میوه رسیده جمبو سیاه رنگ است و به شکل و اندازه زیتون و یا کمی بزرگتر است. میوه جمبو که به صورت خوشه ای است، نخست کوچک و سبز است رفته رفته بزرگتر و سرخ رنگ می شود و سپس به رنگ سیاه در می آید. میوه جمبو هسته بزرگی دارد که سخت نیست. بخش خوردنی آن نرم و آبدار است. جمبو کال گس و ترش است ولی میوه رسیده شیرین و کمی ترش است. در جنوب ایران این درخت در ماه های تیر و مرداد ثمر می دهد.
شرایط اقلیمی: این درخت در آب و هوای گرم و مرطوب می روید.منطقه رویش این گیاه از ساحل دریا تا ارتفاع ۱۸۰۰ متر از سطح دریا است ولی از ارتفاع ۶۰۰ متر به بالا میوه تولید نمی کند.در نواحی با بارندگی های فراوان (حدود ۱۰۰۰ سانتیمتر) در سال، رشد انبوه خواهد داشت.این گیاه نسبت به خشکی مقاوم است. آب و هوای خشک در طول دوره گلدهی و میوه دهی، سبب بهبود کیفیت و تولید محصول می گردد.درختان جوان نسبت به سرما و یخ زدگی حساس بوده ولی درختان بالغ می توانند دمای زیر صفر درجه را برای مدت محدودی تحمل کنند.این درخت به خوبی در خاک هایی با بافت مختلف و به خوبی آبیاری شده، رشد می کند.
مصارف: گل های آن منبع خوبی برای زنبوران عسل برای تهیه شهد هستند. در فصل بهار بر روی این درختان کندوهای طبیعی زیاد را می توان یافت.از آنجا که درخت جمبو تاج و منظره زیبایی دارد در بسیاری از مناطق رویش به عنوان درخت زینتی و سایه دار استفاده می شود.چوب آن محکم است و در مقابل آب استقامت زیادی دارد. در برخی کشورها از چوب جمبو برای ساخت تراورس و وسایل و ابزارالات کشاورزی و روستایی و نیز سوخت استفاده می شود.از پوست این درخت به خاطر داشتن ۸ تا ۱۹ درصد تانن در صنعت چرم سازی استفاده می شود.از جمبو می توان سرکه، شراب، ژله و انواع شربت ها تهیه کرد. سرکه جمبو به دلیل خوشرنگ و معطر بودن در سراسر کشور هند ساخته و استفاده می شود.میوه و هسته و گل این دارای ارزش دارویی نیز می باشد. خواصی همچون ضد اسهال و رفع قارچ هایی که باعث کچلی می شوند را می توان برای آن نام برد.هسته های جمبو همچنین در درمان و کنترل بیماری قند یا دیابت مؤثرند.
ارزش غذایی: درهر صد گرم از بخش خوراکی (میوه) این گیاه حدود ۲۵۱ کیلوژول انرژی، ۱۵٫۵۶ گرم کربوهیدرات ها، ۰٫۲۳ گرم چربی، ۰٫۷۲ گرم پروتئین، ۸۳٫۱۳ گرم آب، ۳ IU ویتامین آ، ۰٫۰۰۶ میلیگرم تیامین، ۰٫۰۱۲ میلیگرم ریبوفلاوین، ۰٫۲۶ میلیگرم نیاسین، ۰٫۱۶ میلیگرم ویتامین ب۵، ۰٫۰۳۸ میلیگرم ویتامین ب۶، ۱۴٫۳ میلیگرم ویتامین ث، ۱۹ میلیگرم کلسیم، ۰٫۱۹ میلیگرم آهن، ۱۵ میلیگرم منیزیم، ۱۷ میلیگرم فسفر، ۷۹ میلیگرم پتاسیم و ۱۴ میلیگرم سدیم وجود دارد.
تکثیر: ازدیاد جمبو از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. این بذرها به سرعت قوه نامیه خود را از دست می دهند بنابراین باید هر چه زودتر در طی فصول بارانی کشت شوند. بذرهای کشت شده حدود دو هفته پس از کشت جوانه خواهند زد.همچنین با استفاده از قلمه های چوب نیمه سخت نیز می توان این گیاهان را تکثیر نمود. قبل از کشت قلمه ها، تیمار با هورمون های رشد نیز ضروری است.خوابانیدن هوایی نیز یکی دیگر از روش های ازدیاد این گیاه است. تیمار با ۵۰۰ پی پی ام ایندول بوتیریک اسید در فصل بهار سبب افزایش ریشه دهی شاخه ها خواهد شد. اما این روش تکثیر در فصل تابستان، سبب از بین رفت و عدم ریشه دهی می شود.
