تکثیر توت فرنگی
با توجه به اینکه امکان خرید ساقه های رونده یا پایه های گیاهی تکثیر شده در محیط های جامد فراهم شده است ولی برخی تولید کنندگان تجاری کشت بدون خاک توت فرنگی به لحاظ نیاز های خاص نظیر نشاهای قابل استفاده در سیستم های مختلف کشت خصوصا سیستم لایه نازک مواد غذایی، مایل به تکثیر ساقه های رونده مورد نیاز خود می باشند در بسیاری از کشورها مکانهای تولید و تکثیر واریته های جدید و اصلاح شده باید دارای مجوز های لازم باشند و تولید و تکثیر پایه های گیاهی در محیط های بدون مجوز غیر قانونی می باشد در کشورهایی که ارقام مطلوب محلی در دسترس نیست اغلب تولید کننده های کشت بدون خاک ، علی رغم پرداخت هزینه بیشتر، پایه های گیاهی موردنیاز را از آزمایشگاه های تخصصی کشت بافت تهیه می کنند زیرا علاوه بر شرایط بهداشتی، دارای کلیه صفات واریته های مناسب هستند.
تولید نشاء در محیط جامد
بسترهای درشت ضدعفونی شده مثل شن ریز پومیک، پرلایست، مخلوط پرلایت و ورمی کولایت یا شن رودخانه به طور موفقیت آمیزی برای ریشه دار نمودن ساقه های رونده یا قلمه های انتهایی مناسب می باشند. تولید نشاء در محیط جامد در مقیاس بزرگ نیاز به یک خزانه مجزا دارد اما در مکان هایی که چنین فضایی وجود ندارد و هزینه حمل و نقل و تقاضا زیاد است تکثیر بوسیله تولید کنندگان یک اقدام حیاتی می باشد. پایه های گیاهی باید جدا از محصول نگهداری شوند و فقط در انتهای فصل میوه دهی اجازه رشد به ساقه های رونده داده شود. در برخی کشورها ساقه های رونده کشت شده در مزرعه خرید اری می شوند ولی آنها ریشه دار نیستند، ساقه های رونده انتهایی که در شرایط سرما ، زیر پوشش پلاستیکی و تحت رطوبت کافی جهت ریشه دار شدن نگهداری می شوند برای تکثیر قابل استفاده می باشند محل تکثیر باید عاری از ویروس و سایر بیماری ها باشد. ساقه های رونده انتهایی باید دارای دو تا سه برگ باشند دستک “ساقه های رونده از پشت جوانه جدید بریده و در این مرحله ساقه های رونده انتهایی ذخیره یا برای ریشه دهی آماده می شود. قلمه های ساقه های رونده معمولا در سینی های نشاء حاوی بستر کشت ضدعفونی شده درشت کشت و سپس با پلاستیک پوشانده می شوند. قلمه های کشت شده باید بلافاصله بعد از آبیاری اول تحت یک تیمار قارچ کش قرار گیرند و جهت جلو گیری از خشک شدن بطور پیوسته از طریق سیستم مه پاش مرطوب شوند. سیستم های مه پاش اتوماتیک در ۵ روز اول باید هر روزبه فاصله ۳ دقیقه و به مدت ۱۵ ثانیه مه پاشی کنند و از روز پنجم تا زمان ریشه دار شدن قلمه ها فواصل مه پاشی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه افزایش یابد البته آب و هوای گرم نسبت به آب و هوای سرد و مرطوب به دفعات مه پاشی بیشتری نیاز دارد. قلمه ها بعد از ۴ هفته ریشه دار می شوند و در این مرحله آبیاری با محلول غذایی حاوی نصف غلظت محلول کامل ، رشد رویشی مناسبی را برای گیاه فراهم می کند. همچنین ضروری است در هفته چهارم جهت تامین نور و مواد غذایی بیشتر نشاءهابه گلدان های بزرگ تری منتقل شوند.
روش های دیگر تکثیر در کشت بدون خاک
علاوه بر اینکه تکثیر نشاء در محیط جامد و مزرعه به عنوان روش اصلی تولید پایه گیاهی در سیستم های کشت بدون خاک توت فرنگی هستند ولی در بعضی سیستم های کشت نظیر هواکشت، سیستم لایه نازک مواد غذایی و سیستم جریان تعمیق، نشاء در محیط های بدون بستر تولید می شوند. اگر چه این روش دارای مشکلات بیشتری می باشد. ساقه های رونده انتهایی به طور موفقیت آمیزی در محیط های بدون بستر کشت می شوند. ساقه های رونده انتهایی حاوی ۲ تا ۴ برگ در ساعات اولیه انتخاب و در زمان بیشترین شادابی گیاه از استولون (دستک) جدا می شوند. ساقه های رونده انتهایی جدا شده بهتر است که هر چه سریعتر آماده و در سیستم کشت بدون خاک قرار گیرند. در زمانیکه قلمه های ساقه های رونده در محلول ریشه می دهند، باید اکسیژن لازم و مقدار جریان فراهم شود. موثرترین روش برای ریشه دار کردن ساقه های رونده یک اتاق مه پاشی هواکشت است. اتاق های مه پاشی باید قادر به تامین رطوبت مورد نیاز قلمه های جوان باشند و باید جهت جلوگیری از خشک شدن انتهای قلمه، به طور مداوم مه پاشی شود. برگ قلمه ها باید در چند روز اول تا زمان ریشه دار شدن قلمه ها با استفاده از پوشش پلاستیک یا مه پاش در محیط مرطوب نگهداری شوند. ریشه دهی در شرایط گرم سریع و دمای بهینه برای رشد ریشه جدید ۱۹ تا ۲۴ درجه سانتی گراد است که باعث تولید ریشه جدید در طول چند هفته می شود.
تکثیر به روش بذر
توت فرنگی از طریق بذر هم قابل تکثیر است، هر چند که فرصت چند ماهه برای رشد کافی گیاهان جهت نشاء در سیستم کشت بدون خاک نیاز می باشد، از طرفی گیاهان مذکور در سال اول عملکرد خوبی ندارند. میوه های توت فرنگی حاصل از کشت بذر بر حسب خصوصیت بذر از نظر عملکرد و کیفیت کاملا متفاوت می باشند لذا کشت ساقه های رونده انتهایی ارقام تجاری که از نظر ژنتیکی، والدین و سایر ویژگی های باردهی قابل کنترل هستند قابل توصیه می باشد. با این حال توت فرنگی های حاصل از کشت بذر برای برنامه های به نژادی از جمله ارزیابی ویژگی های مطلوب محصول نظیر طعم میوه، مقاومت به بیماری ، عملکردو دیگر فاکتورهای رشد مفیدند. برای تکثیر به روش بذر باید میوه قرمز رنگ کاملا بالغ از گیاه سالم انتخاب شود. بذر گیری توت فرنگی شبیه به سایر گیاهان میوه دار و با استفاده از روش های استاندارد استخراج نظیر مخلوط و جداسازی از طریق شناور کردن است. تحت شرایط خنک می توان بذر را برای چندین ماه تا زمان کشت نگهداری کرد. معمولا جوانه زنی بذر تازه توت فرنگی نامنظم و با تأخیر می باشد مگر اینکه تحت پیش تیمارهای خاصی نظیر تیمار با اسید سولفوریک یا لایه بندی قرار گیرند. جوانه زنی بذر در تیمارهای لایه بندی برای ۴ ماه در دمای ۰ تا ۲ درجه سانتی گراد تسریع می شود هر چند که تأثیر این روش بین گروههای بذری متفاوت می باشد (برینگ هورست و وست، ۱۹۵۶ ۴). لایه بندی با قراردادن بذرهای تمیز در کاغذهای فیلتر مرطوب و پلاستیکی برای مدت زمان معین انجام می شود. بذر تیمار شده در سطح بستر کشت ضدعفونی شده نظیر پرلایت ریز مستقر و به جای استفاده از بستر کشت اضافی به آرامی داخل بستر قرار می گیرد. پوشش های پلاستیکی برای حفظ رطوبت و انجام فرآیند جوانه زنی بین ۱ تا ۳ هفته لازم می باشند. نهال های حاصل خیلی کوچک هستند و باید حداقل به مدت ۴ هفته در گلدان های بزرگ تر کشت شوند. میوه دهی گیاهان مذکور در سال دوم مناسب می باشد و فقط گیاهان سالم با خصوصیاتی نظیر میوه بزرگتر، کیفیت و عملکرد بهتر برای تکثیر رویشی انتخاب یا در برنامه های به نژادی استفاده می شوند.
