گلخانه

گلخانه عبارت است از فضای مسدودی که دارای تمام شرایط لازم برای رشد و نمو و تکثیر گیاه می باشد.

نباتانی که مخصوصا نسبت به سرما حساسیت دارند می توان در فصول سرد سال در این محل به خوبی نگه داری نمود. امروزه بر اثر پیشرفت تکنولوژی مدرن و استفاده از قطعات پیش ساخته می توان انواع و اقسام گلخانه ها را در انداز های مختلف برای هدف های متفاوت و با مواد ساختمانی متغیر تهیه نمود. به طور کلی گلخانه را می توان از نظر شکل کلی و میزان درجه حرارت داخل آن به دستجات مختلف تقسیم نمود.

الف)ساختمان و شکل گلخانه

امروزه از نظر شکل خارجی وسعت و موادی که در ساختمان گلخانه به کار می روند انواع و اقسام مختلفی موجود می باشد. به طور کلی از نظر شکل خارجی بدون در نظر گرفتن وسعت و مصالح ساختمانی گلخانه ها را می توان به سه نوع گلخانه یک طرفه، گلخانه دوطرفه و گلخانه نیمه دوطرفه تقسیم کرد. این گلخانه ها را می توان روی سطح زمین و یا داخل محل حفر شده در گودی بنا نمود که در این صورت به ترتیب گلخانه های سطحی و یا گلخانه های عمیق نامیده می شوند. کف گلخانه های عمیق به طور معمول در حدود یک متر پایین تر از سطح زمین قرار دارند و در زمستان گرم تر از گلخانه های سطحی می باشند.

گلخانه یکطرفه

از یک جفت از نور کامل آفتاب برخوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گلخانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتا دشوار بسیار مطلوب است. در مناطقی که سرمای شدید یا یخبندان های طولانی وجود دارد، ساخت این گلخانه ها به صرفه می باشد. این نوع گلخانه ها به ساختمان ها متصل می شوند و معمولا در کنار دیوارها ساخته می شوند به طوری که دیواره شمالی آن با مصالح ساختمانی باشد و دیواره شرقی یا غربی تمام یا نصف از آجر ساخته می شوند. عرض و طول گلخانه های یک طرفه متفاوت بوده ولی همیشه سعی می گردد که حداکثر عرض گلخانه از نصف طول آن تجاوز ننماید.

ولی معمولا عرض این گلخانه ها ۵ تا ۶ متر و گاهی بیشتر است و طول آن معمولا ۲ برابر عرض می باشد. در گلخانه یک سقف یک طرفه از یک سطح شیشه متمایل به شیب جنوبی تشکیل شده و دیوار معمول و دیوار شمالی بلندتر از دیوارها بوده و تمام دیوارها با آجر و یا سیمان ساخته و در ورودی گلخانه در یکی از دیوارهای غربی و یا شرقی میباشد. ارتفاع دیوار جنوبی در حدود ۵/۱ متر و ارتفاع دیوار شمالی در حدود ۴ متر در نظر گرفته می شود. دیواره جنوب آن کوتاهتر از دیواره شمالی بوده بنابراین دارای سقف شیشه ای شیب دار است و زاویه سقف با سطح زمین ۴۴ تا ۴۰ درجه است به عنوان مثال در اصفهان ۴۰ تا ۴۵ درجه در نظر گرفته می شود.

شیب کف بعضی از این گلخانه ها ۴۰ درجه است. به طور کلی مقدار شیب سقف بستگی به عرض جغرافیایی محل دارد بدین منظور که در نیم کره شمالی هر چه محل جغرافیایی از خط استوا دورتر باشد سقف مایل تر و هر چه جنوبی تر باشد زاویه سقف با سطح زمین کمتر است؛ زیرا حداکثر استفاده از نور خورشید در گلخانه زمانی صورت می گیرد که نور به طور عمود به سقف گلخانه بتابد و انعکاس نداشته باشد و چون هر چه به طرف قطب نزدیکتر شویم، اشعه خورشید به صورت مایل تر می تابد بنابراین توصیه می شود در ساختمان گلخانه شیب لازم رعایت گردد. معمولا درب گلخانه در دیواره شرقی یا غربی قرار دارد و کف بعضی از این گلخانه ها به علت حفظ دما در فصل سرد و مقاومت ساختمان در برابر بادهای شدید معمولا ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر پایین تر از سطح زمین قرار می گیرد.

به منظور محافظت گیاهان، به وسایلی باید از شدت باد کاسته شود و حداکثر به سرعت ۸ کیلومتر در ساعت برسد، رایج ترین روش ایجاد دیواره سبزی می باشد که بتواند تمام مزرعه را محافظت نماید. این پرده سبز باید تا حدی در فاصله دورتر ایجاد گردد تا سایه آن به گیاهان آسیب نرساند. در ایجاد دیواره ها از گیاهانی نظیر سرو، صنوبر و توسکا، ممرز، راش، و زالزالک و غیره استفاده می شود. در زمانی که بادشکن را نصب می کنیم ارتفاع باد تا ۱۰ برابر ارتفاع پر چین کاهش می یابد به طوری که:

۱۰ *  به اندازه ارتفاع = میزان کاهش سرعت باد به وسیله ایجاد بادشکن.

پس وجود بادشکن نقش مهمی در کاهش میزان سوخت مصرفی دارد. با توجه به کاهش شدت نور خورشید در زمستان و به منظور جلوگیری از سایه اندازی درختان روی گلخانه و تاثیر منفی بر رشد گیاهان، باید بادشکن ها واقع در جنوب، شرق و غرب گلخانه کمینه ۵/۲ برابر ارتفاع بادشکن از گلخانه فاصله داشته باشند. بادی با سرعت ۱۵ متر بر ساعت باعث دو برابر شدن هدر رفت گرما از گلخانه می شود. به طور کلی وجود بادشکن باعث ۵ تا۱۰ درصد صرفه جویی در مصرف سوخت می شود. اگر بادشکن به تنهایی نتواند جلوی باد شدید را بگیرند، باید قبل از بادشکن زنده دیوار آجری یا بننی احداث کرد و سوراخ هایی در دیوار ایجاد کرد تا باد باعث فرو ریختن دیوار نشود و نیروی آن را کاهش دهد.

بیشینه ارتفاع بادشکن غیر زنده ۴ متر وکمینه أن ۵ متر است. بهتر است، بادشکن طوری ساخته شود تا اجازه عبور باد را بدهند. فاصله نزدیک بین گلخانه های مجاور باعث می شود باد از روی گلخانه اول عبور کرده و در فاصله بین دو گلخانه وارونه شده و به گلخانه دوم خسارت وارد کند، بنابراین توصیه می شود فاصله کافی بین دو گلخانه مجاور در نظر گرفته شود. فاصله بین دو گلخانه بستگی به ارتفاع گلخانه و زاویه تابش خورشید دارد. کمینه زاویه تابش خورشید ۲۶ درجه است که تانژانت ۲۶ درجه تقریبا برابر ۵/ه است. فاصله بین دو گلخانه از رابطه tachy که در زاویه تابش خورشید با سطح افقی (۲۶ درجه و فاصله بین بیشینه ارتفاع گلخانه تا محل سایه و ارتفاع گلخانه است. با محاسبه مقدار و کسر کردن آن از نصف، عرض گلخانه، فاصله بین دو گلخانه بدست می آید. مثلا اگر عرض گلخانه ۱۰ متر و ارتفاع گلخانه ۱۰ متر باشد مقدار لا برابر ۱۲ خواهد بود و چون عرض گلخانه ۱۰ متر است، پس نصف عرض گلخانه برابر ۵ خواهد بود. با کسر عدد ۱۲ از ۵ مقدار فاصله بین دو گلخانه بدست می آید که برابر خواهد بود تا گلخانه اول روی گلخانه دوم سایپ نندازد. اخیرا بادشکن هایی که به صورت توری پلاستیکی به رنگ سبز هستند به عنوان بادشکن مورد استفاده قرار می گیرند. عرض این تور ها ۸/۱  متر و ضخامت آنها تا ۳ میلی متر است و به منظور جلوگیری از صدمه اشعه ماورای بنفش و افزایش طول عمر به آن مواد نگهدارنده اشعه ماورای بنفش افزوده شده است.

گلخانه دوطرفه

جهت این نوع گلخانه (یعنی طول آن شمالی – جنوبی است و یکی از متداول ترین نوع گلخانه هایی که امروزه مورد استفاده باغبانان قرار می گیرد گلخانه های دو طرفه می باشد. در این نوع گلخانه ها در س طح کام متساوی که یکی به طرف شرق و دیگری به سمت غرب متمایل است سقف گلخانه را تشکیل می دهد. در گلخانه های دوطرفه دیوارهای جانبی عمودی هستند و سقف آنها حالت مثلثی دارد. جهت گلخانه های دو طرفه شمالی و جنوبی است و ارتفاع دیواره جانبی گلخانه در تمام جهات با هم مقاوم است و سقف گلخانه در دو طرفه هیم شیب و هم اندازه است و از دو جهت به طور کامل از نور آفتاب بهره مند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایده آل و مناسب است، زیرا از جهت نور و درجه حرارت بطور کامل از نور خورشید بهره می برد.

ارتفاع این گلخانه ها کاملا متناوب و بلندترین نقطه آن از ۵/۲ متر تا ۵/۳ و نیز تا ۸۰/۵  متر متغیر می باشد و عرض آن بین ۳ تا ۱۲ متر است. سقف گلخانه به طور معمول صاف و بعضی از مواقع کمسی محدب می باشد و ارتفاع دیواره های جانبی در تمام جهت ها با هم مساوی است. سقغ گلخانه از دو سو هم شیب و هم اندازه است. دیوار گلخانه ها از اطراف یک پایه آجری و یا سیمانی به ارتفاع تا ۱۵ متر و سپس تا ارتفاع دل خواه بر روی چهار چوبه آهنی قرار دارد. جهت این گلخانه ها همیشه شمالی جنوبی بوده تا حداکثر استفاده از نور و حرارت آفتاب حاصل گردد و همین طور درب ورودی در قسمت شمالی و یا جنوبی قرار دارد. گلخانه های سه گانه هر کدام برای یک اقلیم معین مناسب می باشند. اما به طور کلی برای مناطق مختلف ایران گلخانه های دوطرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند، چون که در کشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصا در زمستان می توان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار خوب و با ارزشی داشت. شکل و ابعاد یک گلخانه دوطرفه در شکل زیر پیشنهاد شده است.

طول گلخانه نباید کمتر از ۳۰ متر و بیشتر از ۶۰ متر باشد این نوع گلخانه ها معمولا متداول ترین نوع گلخانه است و در این نوع گلخانه ها ۳ ردیف سکو ساخته می شود و گاهی از کف این گلخانه ها به عنوان شاسی استفاده می شود، ارتفاع سکوها را در گلخانه معمولا ۸۰ سانتی متر و عرض سکوها را ۱۱۰ سانتی متر در نظر می گیرند.

گلخانه نیمه دوطرفه

گلخانه نیمه دوطرفه شبیه گلخانه دوطرفه است، ولی با این تفاوت که اولا جهت گلخانه شرقی یا غربی بوده و ثانیا دو سطح مایل که سقف را تشکیل می دهند یکی عریض تر از دیگری می باشد. از یک جهت به طور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است. شیب رو به جنوب در این نوع از گلخانه ها معمولا بلندتر از شیب رو به شمال می باشد و نزدیک به ۳/۲ عرض گلخانه می باشد و شیب مربوط به شمال کوتاه تر و ۳/۱ عرض گلخانه است که شیب سقف در قسمت جنوبی ۴۵ تا ۵۵ درجه است و ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر دیواره جنوبی آن سنگ چین شده است و ارتفاع تاج گلخانه ۵/۲ تا ۳ متر است البته بیشتر از این مقدار هم در نظر می گیرند. هر چقدر ارتفاع گلخانه بلندتر باشد بهتر است زیرا CO_۲ در جاهای مختلف افزایش می یابد و تبادل هوا بیشتر و در نتیجه روزنه ها فعال ترند و اما هر چقدر ارتفاع بیشتر باشد اتلاف سوخت و رطوبت بیشتر می شود. وجود پنجره تا شونده در سقف کمک می کند که در تابستان با باز کردن آنها دما را کاهش دهیم.

گلخانه گمانی یا منحنی

در این نوع گلخانه ها جهت آنها شمالی و جنوبی است و در تمام ساعات روز آفتاب گیر می باشد و اغلب کف آنها شاسی بندی شده و مستقیما کشت در کف آن صورت می گیرد ولی امکان سکوبندی وجود ندارد و بیشتر کشت صیفی جات در آنها صورت می گیرد. در این روش کمان ها را که دارای تولی حدود ۱۰۰ هستند و به موازات هم و به فواصل مشخص (۵/۱ تا ۳ متر) در زمین فرو می کنند وکمان ها به وسیله تیرهای افقی که در امتداد طولی گلخانه قرار دارند به هم اتصال می یابند و مستحکم می شوند. فاصلی تیره می افتی که بطور موازی در روی کمان ها قرار گرفته و اولین کمان را به آخرین کمان وصل می کنند، ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر است. به این ترتیب یک فضای درونی بزرگ و واحد به وجود می آید.

برای پوشاندن گلخانه کو آنست معمولا از پلاستیکی استفاده می کنند. بدین منظور در فواصل بین لوله های افقی و به فاصله ۲۵ تا ۲۰ سانتی متر سیم های گالوانیزه به موازات لوله های افقی نصب می کنند که برای پوشش پلاستیکی سطح مناسبی بوجود می آورند و پس از پوشاندن گلخانه با پلاستیک تعدادی از همین سیم ها روی پوشش پلاستیکی نصب می شوند تا پوشش گلخانه مستحکم تر شود. در محاسبات گلخانه ها معمولا وزن برف را در نظر نمی گیرند، چون برف در اثر گرمای گلخانه آب می شود. ولی در مناطقی که خطر ریزش برف سنگین وجود دارد باید پس از بارش گلخانه را گرم کنیم، این برف، سریعا آب شود.

در غیر این صورت و به خصوص در گلخانه های دو طرفه خطر خوابیدن سقف وجود دارد. معمولا گلخانه های دوطرفه که دارای دیواره های جانبی عمودی هستند در برابر باد به شکل مانع عمل می کنند و لذا بادهای شدید به آن خسارت می زنند. ولی گلخانه های کوانسته به دلیل قوسی شکل بودن جریان باد را ملایم می کنند. به علاوه گلخانه های کوانست به دلیل انحنایی که دارند برف و باران را روی خود نگه نمی دارند و آب را به راحتی جاری می کنند. لذا در بیشتر نقاط جهان استفاده از گلخانه های کوآتست عمومیت بیشتری یافته است. شیب سقف باید به اندازه ای باشد که استحکام کافی داشته باشد و آب باران و برف را روی خود نگه ندارد. از طرفی اگر ارتفاع خیلی ……………. اضافه گلخانه بیشتر شده و هزینه گرم کردن آن افزایش می یابد. لذا شیب را باید حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد گرفت. البته در گلخانه کوانست به دلیل انحنای سقف این مشکل تا حدود زیادی رفع می شود. برای اینکه در هنگام ورود به گلخانه با باز کردن در ورودی هوای گلخانه به طور ناگهانی عوض نشود بعد از در ورودی یک اتاقک کوچک تعبیه می شود که ابتدا وارد این اتاقک می شویم و سپس به در اصل گلخانه می رسیم و با باز کردن آن وارد فضای گلخانه می شویم. ابعاد گلخانه ها بستگی به اندازه زمین دارد.

گلخانه های چند واحدی

معمولا در مساحتهای بالای ۱۰۰۰ متر احداث می شوند. در گلخانه های تک واحدی عرض گلخانه حدود ۸-۱۱ متر و طول آن حدود ۴۰ تا ۶۰ متر انتخاب می شود و در گلخانه های چند واحدی هر دهانه گلخانه حدود ۸ متر و طول هر دهانه ۳۰ تا ۴۰ متر است. مزیت گلخانه های بزرگ این است که تهویه در آن به راحتی صورت می گیرد و مشکلات ناشی از بیماری در آن کمتر است اما هزینه گرم کردن آن بیشتر از گلخانه های کوچک است ولی پس از گرم کردن دیرتر از گلخانه های کوچکتر گرمای خود را از دست می دهند. از طرفی دیگر گلخانه کوچک مقاوم به حلیوغان، باد شدید و برف سنگین است و بادشکن نقش شفاخانی بیشتری را در این گلخانه ها ایفا می کند.

ب) میزان حرارت گلخانه

بدون شک میزان درجه حرارت محیط زیست نباتات یکی از مهمترین فاکتورهای رشدی به شمار می آیند. از آنجایی که نباتات مختلف خواستار درجه حرارت های محیطی متفاوتی برای رشد و نمو خود می باشند لذا برای نگهداری و تکثیر نباتات مختلف نیز باید درجه حرارت های متفاوتی را در گلخانه در نظر گرفت. از حیث درجه حرارت گلخانه ها را به چهار دسته تقسیم می کنند.

گلخانه گرم و خشک و گرم و مرطوب

میزان درجه هر دو گلخانه گرم و در حدود ۱۸ تا ۲۵ درجه سانتی گراد که فقط از نظر رطوبت هوا با یکدیگر تفاوت دارند. در گلخانه گرم و خشک رطوبت هوا فقط بر اثر آبیاری گیاهان و تبخیر حاصل از آنان به وجود می آیند. در صورتی که در گلخانه های گرم و مرطوب که رطوبت نسبی آن در حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد می رسد بر اثر آبپاشی های مداوم و در سطح دیوار گلخانه ها به وجود می آیند. از گل خانه گرم و خشک برای تربیت گیاهان گرمسیری و از گلخانه گرم و مرطوب بیشتر برای ازدیاد و تکثیر بذر نباتات گرمسیری و پیوند بسیاری در درختان میوه در زمستان مانند مو، درختچه های زینتی استفاده می گردد.

گلخانه سرد

درجه حرارت گلخانه سرد در حدود ۶ تا ۱۰ درجه سانتی گراد می باشد و این نوع گلخانه ها فقط برای پرورش و نگهداری نباتاتی که تحمل یخبندان و درجه حرارت دمای زیر صفر را ندارند مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع گلخانه ها فقط در شبهای زمستان های بسیار سرد از بخاری استفاده می گردد. بسیاری از نباتات مانند پریمولا’، مارچوبه نرمه و گل کاغذی درختی یا دائمی و درخت کائوچو و غیره را در یک چنین گلخانه هایی نگه داری می نمایند.

گلخانه نیمه گرم

میزان درجه حرارت در گلخانه های نیمه گرم در حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد می باشد و این گلخانه ها برای نگه داری نباتات حساس به سرما مانند انواع بگونیا، گلوکسینیا ، فیلودندرون و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.

پیش رس کردن و فواید آن

پیش رس کردن عبارت است از تولید میوه جات، سبزیجات و پاره ای از گل ها قبل از فصل معمول و پیش رس کردن محصول در هوای آزاد می باشد. برای رسیدن به این هدف باید. گیاهان را در فصول سرد سال مانند اواخر پاییز و زمستان که امکان هیچ گونه فعالیت رویشی و زایشی در هوای آزاد به واسطه سرماهای بیش از حد موجود نیست در اماکنی که دارای درجه حرارت زیاد می باشند نگهداری نمود. از فواید مهم پیش رس کردن نباتات باغی یکی عرضه نمودن بعضی از میوه جات، سبزیجات به بازار با قیمت های بسیار خوب به عنوان میوه و سبزی نوبرانه را می توان نام برد. به عنوان مثال اگر توت فرنگی در اوایل فروردین به بازار عرضه گردد مشتریان حاضر هستند با قیمتهایی در حدود ۸۰۰۰ و یا ۲۰۰۰۰ تومان برای هر کیلو بپردازند ولی در صورتی که همین توت فرنگی در حدود ۵/۱ ماه بعد در بازار قیمت هایی در حدود ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان و حتی کمتر خواهند داشت.

بر اثر پیش رس کردن میوه جات، سبزیجات و گل می توان به طور کلی دوره عرضه کردن نباتات را در بازار طولانی نمود و در بیشتر اوقات سال این نباتات را در اختیار مشتریان قرار داد. به عنوان مثال گل سرخ، گل میخک و گل گلایل و غیره در زمستان از لحاظ گل کاری دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد. یکی دیگر از فواید مهم پیش رس کردن امکان کاشت دوباره برای یک محصول معین با وسایل و تکنیک، بسیار ساده در یک سال زراعی می باشد که این عمل خود نیز باعث ازدیاد در آمد بسیار زیادی می شود.

طرق مختلف پیش رس کردن با استفاده از گلخانه و پلاستیک و غیره: برای پیش رس کردن نباتات مختلف می توان از گلخانه های ثابت، گلخانه های متحرک و یا تونل های پلاستیکی استفاده نمود.

گلخانه ی ثابت

گلخانه های ثابت از نظر شکل خارجی کاملا شبیه به گلخانه های گرم می باشند. گلخانه های ثابت برای پیش رس کردن نباتات باید دارای کلید فاکتورهای رشدی مانند نور، حرارت، رطوبت و تهویه باشند. این گلخانه ها را نیز می توان یک طرفه و یا دوطرفه ساخت. تفاوتی که مابین گلخانه های گرم و یا گلخانه های ثابت برای پیش رس کردن وجود دارد یکی گود نساختن گلخانه های اخیر برای تهیه میوه جات می باشد و دیگری قرار دادن مقداری کود حیوانی در اطراف گلخانه های ثابت برای اینکه اگر ریشه درختانی که در داخل گلخانه قرار دارند بر اثر رشد زیاد از جدار دیوار گلخانه خارج گردند و در زمین مجاور آن نیز با بودن کودهای دامی محیط گرم و مناسبی برای رشد داشته باشند.

ابعادی که برای این گلخانه ها در نظر گرفته می شود نسبت به نوع میوه و سبزی و گل کاملا متفاوت می باشد.

به عنوان مثال ارتفاع گلخانه ها برای پیش رس کردن میوه در حدود ۵ متر و برای سبزیجات در حدود ۵/۳ تا ۴ متر می باشد.

گلخانه ی متحرک

برای پیش رس کردن محصول پاره ای از نباتات دایمی و چند ساله که در هوای آزاد کاشته می شوند و یا بعضی از گل ها مانند داوودی و گل شرخ از گلخانه های متحرک استفاده می گردد. این نوع گلخانه از چندین پایه به تعداد معینی پنجره شیشه ای تشکیل شده اند و به طور کلی شکل آنان شبیه به شاسی می باشند. در اواخر پاییز که هوا سرد می شود و امکان خوردن صدمه بر اثر سرمای بیش از حد برای نباتات وجود دارد از این گلخانه های متعدد استفاده می شود. به عنوان مثال برای حفظ گل داوودی در مابین خطوطی که این بوته ها کاشته شده اند به فواصل معینی که مساوی عرض پنجره ها می باشد (۵/۱ متر) چند پایه چوبی در زمین نصب می نمایند و قسمت پایین این پایه ها روی سطح زمین به وسیله تخته طویل به عرض ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و ضخامت ۳ سانتی متر و قسمت بالای این پایه ها به وسیله کلاف چوبی به یکدیگر متصل می کنند. در موقع قرار دادن پایه ها مابین ردیف ها باید سعی کرد که آنان را یک در میان بلندتر انتخاب نمود به طوری بعد سقف این شاسی و یا گلخانه متحرک با شیب ملایمی روی این پایه ها قرار گیرد که در موقع بارندگی آب باران بر روی سقف جمع نگردد.

تونل های پلاستیکی

امروزه برای پیش رس کردن اکثر نباتات کوتاه قد مانند انواع سبزیجات، انگور فرنگی، بسیاری از گل های زینتی از تونل های پلاستیکی استفاده می نمایند. برای تهیه تونل های پلاستیکی ابتدا مفتول های آهنی به قطر ۳ تا ۱۰ میلی متر انتخاب نموده و سپس نسبت به عرض ردیفهای نبات مورد کاشت نیم دایره هایی که فواصل دو پایه مفتول از ۱ تا۲ متر می باشد به فواصل ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی متر از یکدیگر قرار می دهند. سپس اطراف و روی این مفتول ها را با پوششی از پلاستیک که دارای رنگهای متفاوت می باشند می پوشانند. نباتاتی که در قسمت داخل تونل قرار گرفته اند به واسطه داشتن یک پوشش پلاستیکی عایق از گزند، سرما مصون می مانند. در نتیجه حرارت داخل تونل بیشتر از بیرون بوده و نباتات داخل آن به رشد خود ادامه می دهند و یا اینکه زودتر از نباتات فضای آزاد شروع به رشد می کنند و بدین ترتیب محصول زودتر خواهد رسید.

تأسیسات و تجهیزات داخلی گلخانه

تشکیلات داخلی گلخانه ها نسبت به چگونگی هدف به خصوص از نظر نگه داری نباتات مختلف متفاوت می باشد. اگر گلخانه برای نگهداری گلدان های گل باشد سکوهایی به عرض ۷۵ سانتی متر تا ۵/۱ متر به طور متوسط ۱۱۰ سانتی متر با مصالح ساختمانی بنا نموده و این سکوها را بیشتر کنار دیوارهای گلخانه ها قرار می دهند.

در کنار دیوار یا بلندی که در گلخانه های یک طرفه و نیمه دوطرفه وجود دارد می توان از سکوهای پلکانی که عرض آن در حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر و طول آن به اندازه طول گلخانه می باشد استفاده نمود. در گلخانه های بزرگ دوطرفه از میزهای آهنی بزرگ به عرض ۱۵ و طول ۲ تا ۵/۲ متر برای قراردادن گلدان بر روی آنان استفاده می گردد

یکی از شرایط مهم رویشی برای رشد و نمو گیاهان مختلف در داخل گلخانه ایجاد یک سیستم تهویه می باشد. که این عملیات باعث جلوگیری و از بین بردن بیماری های قارچی و یا پوسیدن نبات می گردد؛ زیرا مسدود بودن فضا و وجود رطوبت زیاد در گلخانه ها اکثرا محل رشد مناسبی برای تکثیر و ازدیاد بیماریهای قارچی می باشد. برای ایجاد یک سیستم هوایی مطبوع تهویه شده در گلخانه باید همیشه سعی نمود که او از رسیدن مستقیم هوای سرد خارجی به گیاه درون گلخانه جلوگیری نمود و ثانیأ جریان هوایی که از خارج به داخل گلخانه وارد می شود نباید شدند و همین طور اختلاف درجه حرارت فاحشی داشته باشد. ساده ترین وسیله تهویه در گلخانه ها ایجاد یک سری دریچه هایی در جدار و سقف گلخانه می باشد که به وسیله آن به سهولت می توان هوای داخل گلخانه را تهیه نمود. در گلخانه های بزرگ که دارای دریچه های زیاد و در ارتفاعات مختلف می باشد می توان از اهرم های مکانیکی و یا وسائل الکتریکی برای باز شدن و بسته نمودن پنجره ها استفاده نمود.

یکی از دیگر عوامل مهم برای رشد و نمو گیاهان درجه حرارت محیط رشد می باشد. هر دسته از نباتات احتیاج به یک حداقلی و میزان حرارت برای سبز شدن و رشد و نمو خود دارند به همین منظور برای ازدیاد و حفظ و نگهداری نباتات مختلف در سرمای زمستان آنها را در گلخانه ها نگهداری نموده و درجه حرارت محیط رشد را در گلخانه به طریق مختلف تأمین می نمایند. گرم کردن فضای گلخانه به طرتی مختلف انجام می گیرد؛ از مهم ترین آنها می توان تولید گرمای مستقیم و یا به عبارتی دیگر هوای گرم و دیگری استفاده از هوای گرم غیر مستقیم می باشد. در دسته اول مواد سوختنی تونید دود مخلوط با هوای گرم را نموده که به وسیله لوله هایی که اغلب با آجر ساخته می شوند فضای گلخانه را مستقیم گرم می نمایند. برای ایجاد یک چنین سیستم حرارتی باید از یک  کوره که در آن مواد سوختنی قرار داده می شود استفاده کرد. در دسته دوم مواد سوختی قبلا آب را گرم و یا تبدیل به بخار می نمایند و این آب گرم و با بخار آب پس از عبور از یک رشته توله های فلزی که در قسمتهای مختلف گلخانه قرار دارد هوای محیط گلخانه را گرم می نمایند.

امروزه در اکثر گلخانه های مدرن برای گرم کردن فضای گلخانه از شوفازهای آب گرم استفاده می گردد. در این نوع گلخانه ها می توان درجه حرارت محیطی دلخواه برای نباتات مختلف را به طور اتوماتیک تنظیم و کنترل نمود. یا برای افزایش دما در گلخانه ما می توان از وسایل گرمایشی مختلف دیگر مثل دیگ بخار که یکی دیگ بخار دو میلیون کیلو کالری برای ایجاد گرما در یک گلخانه حدود ۵۰۰۰ متر مربع مناسب می باشد. یا از بخاری های ساده گاز سوز که برای هر ۵۰۰ متر مربع مساحت گلخانه سه عدد از این بخاری ها کفایت می کند. یا می توان از هواساز که ترکیبی از مشعل کوره دوجداره + فن دمنده ۷۰۷۷۰ می باشد. به علت خطر گاز گرفتگی باید در بیرون از فضای تولید و در آناقی مجزا ولی چسبیده به گلخانه باشد. از عوامل مهم دیگری که در رشد و نمو نباتات نقش قابل توجهی را بر عهده دارند می توان روشنایی و نور را نام برد. نباتات سبز یعنی نباتاتی که مواد غذایی آلی خود را بر اثر انجام عمل فتوسنتز تهیه و ترکیبا می نمایند برای تولید این مواد احتیاج مبرمی به نور و روشنایی دارد.

برای رسانیدن نور کافی به نباتات، داخل گلخانه باید سعی کرد که حتی المقدور قسمتهایی تاریک کننده گلخانه را کم نموده و علاوه بر آن در ساختمان گلخانه ها از شیشه با قطعات بزرگ استفاده نمود و به طور کلی از استعمال اجسامی که سبب ممانعت از عبور نور می گردند در ساختمان سقف گلخانه ها جلوگیری به عمل آورد. در تابستان ها بالعکس برای جلوگیری از نور و حرارت بسیار زیادی که بر روی سقف گلخانه ها ایجاد می گردد باید سعی نمود که او از حصیرهای پهن برای قرار دادن آنان بر روی سقف گلخانه ها استفاده نمود. یا این که از بعضی از رنگهای مات برای جلوگیری و نفوذ بیش از حد نور به داخل گلخانه ها استفاده نمود.

آبیاری گلخانه ها

تأمین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آنها را در گلخانه های خاص خود جایگزین می کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیازهای یکسان در نظر گرفته می شود. انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.

آبیاری سطحی (ثقلی)

سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است. در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علفهای هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود. این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.

آبیاری تحت فشار

۱- آبیاری بارانی: هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است. راندمان مصرف آب ۷۵درصد است. هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.

۲- آبیاری قطره ای: در این روش آب، کودهای شیمیایی و سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد. راندمان مصرف آب ۹۰ درصد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علفهای هرز از بین می رود.

گاز کربنیک در گلخانه ها

کاربرد CO_۲ تقریبا معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می توان با بالا بردن مصرف CO_۲ راندمان محصول را نیز بالاتر برد. وجود CO_۲ برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز میشود. در این واکنش CO_۲ عامل بسیار مهمی تلقی می شود. سال های زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد. فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات را افزایش میدهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از: گل دهی قبل از موعد، بازده میوه دهی بالاتر، کاهش جوانه های ناقص در گلها، بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازه گل می باشند. بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک ماده مغذی در نظر بگیرند.

زهکشی گلخانه

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زه کشی گلخانه است. در مناطقی با زمین های دارای بافت سخته و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیر بسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند.

بادشکن

در مناطق بادخیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود.

حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود ۵/۲ برابر ارتفاع درختان باشد. این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است.

انواع پوشش های گلخانه ای

شیشه:

تا قبل از سال ۱۹۵۰ فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه ها پر هزینه ترین نوع گلخانه محسوبه می گردد. چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست نیاز به اسکلت های محکم دارند. بسته به پهنای گلخانه از اسکلت های مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود. در پهنای کمتر از ۶ متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستون های میانی قابل استفاده است. برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود. ۱۲ متر اسکلت لولهای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند.

پوشش های پلاستیکی:

پوشش های پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر، پلی وینیل کلراید (PVC)  پلی وینیل فلوراید (PVF) باشد. از مزایای این پوشش ها عدم نیاز به اسکلت های سنگین و کاهش هزینه گرم کردن تا حدود ۴۰ نسبت به گلخانه های شیشه ای یک لایه است. امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند. ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد. عیب پوشش های پلاستیکی دوام کم آنهاست چون که اشعه ماورای بنفش خورشید با حدش شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود. اغلب پوشش های پلاستیکی از نوع پلی اتیلن بوده که معمولا به ماده مقاوم کننده در مقابل UV (اشعه ماورای بنفش) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود ۳ سال قبل افزایش است.

هم چنین عیب دیگر این پوشش ها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکیل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بستر خاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود. راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است. امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوشش های پلاستیک را به مواد نگه دارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب ۱۵ تا ۲۵ درصد کاهش می دهند. PVF نیز یک نوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریبا معادل شیشه است. پوشش های دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند. انجام پوشش های دولایه در اسکلت های سوله ای که ستون کمتری دارند حیتاتر است. فاصله بین دولایه پایینی از ۱۰-۱۲۵ سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد. گلخانه های نیمه استوانه ای برای پوشش های دولایه ای مناسب می باشند. میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است. هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود تا در هوای سرد منقبض و پاره نگردد.

سکوها و بسترهای کشت

سکو بخشی از فضای گلخانه است، جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها با کشت گیاهان در بسترهای بالاتر از سطح زمین، همان گونه که از نام آن پیدا است سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند. این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند. انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد.

به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:

الف- از زه کشی مطلوبی برخوردار باشند.

ب- پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند.

ج- طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند.

کار کردن با سکوها برای قراردادن گلدان ها به کارگران این امکان را میدهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده شود بهتر است ۳۰-۱۵ سانتی متر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکان پذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد. سکوها را می توان از جنس آلومینیوم، ایرانیت، آلوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت. آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و هم چنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند.

نحوه قرار گرفتن سکوها

بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود. تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد. ارتفاع سکوهای کشت ۹۰-۸۰ سانتی متر است. پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود ۹۰ سانتی متر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر می بایست ۱۸۰ سانتی متر باشد. سکوهای کشت گیاهان گل دانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد. تخته های چوبی سوراخ دار به همراه تور سیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند. در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند. این سیستم فضای تولید را تا بیش از ۹۰% مساحت گلخانه افزایش میدهد. راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود.

سکوها و بسترهای زمینی گل های بریده

گل های بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکویی و زمینی کشت می کنند. گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود. ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی بر روی سکوهای کوتاه پرورش می دهند. ضدعفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیزتر از بسترهای زمینی است. بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمت های دیگر مجزا کنند، بتون برای بسترهای زمینی مناسب است.

اسکلت

گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این بندی ها متفاوت است، لزوم توجه به این امر به ویژه در تولید زمستانه حایز اهمیت است، چون که تغییرات اندکی در درمحمد نور د فهمیده به گیاهان می تواند نقش به سزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد. موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی با جنوبیه شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده از جانبا شرق به هنگام صبح برای گیاهان کاشی می باشد اور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند و این موضوع منجر به حداکثر رشد می شود.

بالطبع اتحادیه های علمی، نمای جنوب غربی و نمای غربی نمی باشد، چون که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد. درختان برگ ریز مانند. افرا و بلوط می توانند. به طور موثری از نور تشدید بعد از ظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می شده اند که نور کافی به تجلخانه بر مسند، چون که در پاییز برگهای خود را ز دست می دهند. اسکلت گلخانه ها سایت ایجاد می کند که اندازه سایه ها به زاویه تابش نور خورشید و فصل سال بستگی دارد.

تأثیر سایه بر رشد گیاه در زمستان زمانی که اغلب شدت نور خورشید کم است، بسیار زیاد می باشد. گلخانه های تک واحدی که در عرض های بالاتر از ۴۰ درجه شمالی واقع اند باید در امتداد شرق به غرب ساخته نشوند تا بتوانند نور آفتاب زمستانی که زاویه تابشی پائینی دارد و به نحو مناسب دریافت کنند. در عرض های پائین تر از ۴۰درجه شمالی امتداد گلخانه دا باید شمالی – جنوبی باشند؛ زیرا رو بی تابش نور خورشید به مرات با بیشتر است. گلخانه هایی که در امتداد طول شان به هم متتنند. در تمامی نرخ های جغرافیایی باید در جهت شمال به جنوب باشند تا بتوانند اثر مسایه را در قسمت شمالی گلخانه کاهش دهند. جهت شمال به جنوب باعث می شود که سایه در طول روز در عرض کف گلخانه حرکت کند. در حالی که در جهت غرب به شرق این امر ممکن نیست. ال جی ماریس در انگلستان محاسباتی را در عرض جغرافیایی: ۵۰ درجه شمالی انجام داده است. این محاسبات تاکید می کند که امتداد یک گلخانه تک واحدی باید از شرق به غربیه باشد، زیرا تقاوت شدت نور به دلیل این که در طول تابستان که زاویه تابش نور خورشید زیاد است، کم می باشد و این تفاوت در زمستان یعنی زمانی که شدت نور موضوع مردمی به شمار می رود. بسیار بیشتر است

جدول. امتداد گلخانه ها و زاویه تابش نور خورشید در فصول سال

جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه در خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا هم چنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید. گلخانه های تجاری به شمه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از این وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سوددهی است، برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیره کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. هم چنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.

کنترل شرایط محیطی گلخانه

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیما متأثر از شرایط محیطی می باشد.

فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دمای محیطی متفاوت می باشد. محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین ۵۰ تا ۸۵ درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به این که گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

درجه حرارت در گلخانه ها

تنظیم درجه حرارت در گلخانه ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان مثل گیاهان مناطق گرمسیری درجه حرارت های بالاتری نیاز دارند. بعضی دیگر در درجه حرارت های کمتر از ۲۰ درجه سانتی گراد هم به خوبی رشد و نمو می کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منتقل شده اند نظیر پامچال که در جنگل های شمال دیده می شود. اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری ها یا سیستم های گازی و غیره می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما را داشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای به شرح زیر می باشد.

جدول. دمای مناسب محصولات مختلف گلخانه ای.